Η επανάπλευση της εν Χριστώ αδελφότητας

και ο «αντισυνοδικός οίστρος »

034web

1. Η Προκαταρκτική Διορθόδοξη Επιτροπή που συνήλθε το 1930 στη μονή Βατοπεδίου του Αγίου Όρους Καθήμενοι από αριστερά: ο Θυατείρων Γερμανός (Κπ), ο Ρομάν Λουκιανός (Ρουμ.), ο Επιφανείας Ιγνάτιος (Αντ.), ο Βαρσοβίας Διονύσιος (Πολ.), ο Ηρακλείας Φιλάρετος (πρόεδρος), ο Λεοντουπόλεως Χριστοφόρος (Αλεξ.), ο Πτολεμαΐδος Κελλαδίων (Ιερ.), ο Ζίτσης Άγιος Νικόλαος (Σερβ.) , ο Θεσσαλονίκης Γεννάδιος (Ελ.). Όρθιοι από αριστερά: ο Β. Επίσκοπος Τίτος (Ρουμ.), ο Γροδένσκυ Αλέξιος (Πολ.), ο Τραπεζούντος Χρύσανθος (Κπ.), ο Αρχιμ. Κάλλιστος (Ιερ.), ο Κερκύρας Αθηναγόρας (Ελ.) και ο Τιμοκίου Αιμιλιανός ( Σερβ. ).

Εκ του αρχείου του Αριστ. Πανώτη.

Από αιώνες έχει κατανοηθεί ότι για τη ομαλή λειτουργία της Εκκλησίας έχει κεφαλαιώδη σημασία η έκφραση του γνήσιου εκκλησιαστικού φρονήματός της. Με αυτό παρά τις διαχρονικές αντιξοότητες διατήρησε την ενότητά της και έδειξε στην Οικουμένη ότι πως η πίστη της συμπίπτει με εκείνο που δίδαξε ο Χριστός και οι Απόστολοί του, στερέωσαν οι Οικουμενικές Σύνοδοι και ανέπτυξαν οι Πατέρες.

Αυτό που παρέλαβαν οι διάδοχες γενεές των Ορθοδόξων πάντοτε προτείνεται στους χριστιανούς των ῖστορικών εκφάνσεων της Εκκλησίας ως κοινό αγαθό για να ανακτήσουμε την εν Χριστώ κοινωνία και αδελφότητά μας, Όμως για να αποκατασταθεί αυτό πρέπει να καταπαύσει ο αλαζονικός απομονωτισμός που φέρνει περιτείχιση και όλοι μαζί να προσεγγίσουμε το ενδότερο πνεύμα της Ορθοδοξίας με τη διάκριση της ταπεινώσεως που απομακρύνει τον ομολογιακό φαρισαϊσμό.

Η Εκκλησία είναι ζωντανή έκφραση της χριστιανικής πίστεως και κοινωνίας που δεν πρέπει να μερίζεται από εθνικιστικές και πολιτικές διαφορές και από τον αθέμιτο ανταγωνισμό: «τις αν είη μείζων» ( Λουκ. θ΄. 46) . Όλοι πρέπει να καταλάβουμε πως κανείς δεν σώζεται μόνος του χωρίς τον πλησίον του. Ο Θεός που μας έπλασε μας υπέδειξε πώς η αρμονία επιτυγχάνεται με τη συγχορδία. Η βιβλική παράδοση μας έμαθε ότι ο άνδρας ολοκληρώθηκε με τη δημιουργία από το πλευρό του της γυναίκας («ανδρίδας»), αλλά και αυτό το ανθρώπινο σώμα για να λειτουργήσει ομαλά έχει ζευγαρωτά όλα τα όργανα και τα μέλη του για να πορεύεται στη ζωή και να χαίρεται ότι : «τι καλόν ή τι τερπνόν, ή το κατοικείν αδελφούς επί το αυτό» (Ψαλμ. μλβ΄132) .

Οι λόγοι που οδηγούν το σύνολο των Εκκλησιών να συσφίξουν τις μεταξύ τους σχέσεις είναι φανεροί. Όλη η ανθρωπότητα επιδιώκει να βρει τρόπους διεθνούς συνεννοήσεως και συνεργασίας επάνω στο μικρό πλανήτη που επιβαίνουμε. Παράλληλη είναι και η επιθυμία του χριστιανικού κόσμου να εγκαταλειφθεί η παραφορά του απομονωτισμού και να αναζητηθεί η διαλογική προσέγγιση με τούς πλησίον για επακτήση της εν Χριστώ αδελφότητας. Οι καιροί επιβάλλουν να ξεχάσουμε τους κατ' αλλήλων ομολογιακούς παιάνες και να σκεφθούμε τη σφραγίδα της δωρεάς που όλοι φέρουμε για να ενδυναμωθεί το εντός μας εκκλησιαστικό φρόνημα για να βιώσουμε το μυστήριο της παρουσίας μεταξύ μας του Παράκλητου Πνεύματος.

Η Εκκλησία μας, πολλά χρόνια πριν η Λατινική Δύση νιώσει την ανάγκη της «ανακαινίσεως» για την «ενότητά» της επιδιώκει την «επί το αυτό» σύναξή της προς ρύθμιση των του οίκου της. Οι οδυνηρές αναστατώσεις των λαών της στην Ανατολική Ευρώπη, στη Μικρασία και τη Μέση Ανατολή τον 20ο αιώνα με τη παράλληλη έξαρση του εθνικισμού και του ανατρεπτικού μένους δημιούργησαν αναστολές για να ευοδωθούν η διορθόδοξες σχέσεις για τη σύναξη του επισκοπικού τους σώματος για τη λύση εκκρεμούντων προβλημάτων που θα αποδεχθεί το πλήρωμα της Εκκλησίας μας. Το Φανάρι διέρχεται τη σκληρή Μεταλωζάννεια δοκιμασία του και εν τούτοις συνεχίζει να φροντίζει τη προαγωγή της ενότητας των κατά τόπους Εκκλησιών. Επιλέγει τον τόπο συνάξεώς των αντιπροσώπων τους στην ελεύθερη δικαιοδοσίας του στο Άγιο Όρος. Είναι η μεγαλώνυμη μονή του Βατοπεδίου, που παραμένει διαχρονικά συνδεδεμένη με τις επιδιώξεις του Οικουμενικού Θρόνου για το Γένος και φιλοξένησε από τις 8-23 Ιουνίου 1930 την 15μελή «Προκαταρκτική Διορθόδοξη Επιτροπή». Αυτή ασχολήθηκε με τον εντοπισμό των διαφόρων ζητημάτων που απασχολούν την Ορθοδοξία και με τη κατάθεσή τους στο Θεματολόγιο της προσδοκώμενης Συνόδου της Εκκλησίας μας προς επίλυσή τους με κανονικές αποφάνσεις. Στην επισήμανσή τους συνεργάστηκαν επιφανείς αρχιερείς της εποχής υπό την προεδρία του γηραιού μεγάλου ιστορικού μητροπολίτη Ηρακλείας Φιλάρετου Βαφείδη († 1933). ΄Η επιλογή αυτή των ζητημάτων προκάλεσε πανορθόδοξο ενδιαφέρον και άρχισαν να εντρυφούν με μελέτες τους ιεράρχες και θεολόγοι και να καταθέσουν τις απόψεις τους με άρθρα που δείχνουν την ευρυμάθεια και σοφία των ιεραρχών των παλαιότερων χρόνων και όχι από να πούν κάτι για να ακουστούν, στάση που ενισχύει τον «αντισυνοδικό οίστρο» των αντιρρητικών πεζοδρομίων.

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και η Γερμανική Κατοχή απομόνωσαν τις Ορθόδοξες Εκκλησίες στα Βαλκάνια. Η δοκιμασία αυτή συνεχίστηκε και μεταπολεμικά με την ανέγερση του Σιδηρού Παραπετάσματος στην Ανατολική Ευρώπη και με το ακραίο σοβιετικό καθεστώς που με τη βία επεκτάθηκε στους ορθόδοξους λαούς των Βαλκανίων πλην της Ελλάδος, που προστατεύθηκε τους Άγγλους. Η κατάσταση αυτή απομόνωσε πλήρως τις ορθόδοξες Εκκλησίες του βορρά από τη Μητέρα τους Εκκλησία και τα πρεσβυγενή Πατριαρχεία της Μέσης Ανατολής. Τη περίοδο αυτή το Πατριαρχείο της Μόσχας, κατευθυνόμενο από τη σοβιετική εξουσία, επιχείρησε να ιδιοποιηθεί τη κανονική θεσμική θέση της Εκκλησίας Κων/πόλεως στον Ὀρθόδοξο κόσμο. Αυτό αφύπνισε τους Ορθοδόξους του ελεύθερου κόσμου και επιδιώχθηκε η αποτροπή κάθε διασπάσεως της ενότητας των Ορθοδόξων. Το οικουμενικό Πατριαρχείο αυτή τη στιγμή κοσμείται από μία πατριαρχική μορφή, τον Μάξιμο Ε΄. Όμως, όταν ο πόλεμος δεν είχε ακόμη κριθή υπέρ των Συμμάχων η Άγκυρα επιχείρησε να διαλύσει την ελληνική Ομογένεια της Κων/πόλεως και ο τότε Χαλκηδόνος Μάξιμος τότε υπέστη κατατρεγμό που κλόνισε την υγεία του και το 1948 αναγκάζεται να παραιτηθεί της πατριαρχίας για «λόγους ασθενείας». Η διαδοχή του απετέλεσε πρόβλημα και Τότε αναζητήθηκε ιδιαίτερα έμπειρος διάδοχος στα εκκλησιαστικά και με τη συμφωνία τριών κυβερνήσεων επιδιώχθηκε να αναζητηθεί ισχυρή προσωπικότητα εκ του ελεύθερου κόσμου με σαφείς πεποιθήσεις για τα προβλήματα της εποχής, αλλά και με πετυχημένη ποιμαντική ικανότητα σε χώρους ιδιαίτερης αξίας για τη Ρωμιοσύνη. Αυτός βρέθηκε πολύ πέραν της Κων/πόλεως, στη Νέα Υόρκη και ήταν ο εξ Ηπείρου αρχιεπίσκοπος Αμερικής Αθηναγόρας Σπύρου. Ο νέος Πατριάρχης ξεκίνησε με τη μαθητεία του στη Σχολή της Κων/πόλεως και υπηρέτησε σχεδόν συνεχώς στο κλίμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Τον Ιούνιο του 1930 ήταν ένας των μετασχόντων στη Σύναξη στη μονή Βατοπαιδλίου και σ' αυτήν οι παρεμβάσεις του εκτιμήθηκαν πολύ από τον Αποκρισιάριο του Πατριαρχείου στην Αθήνα μητροπολίτη Τραπεζούντος Χρύσανθο και συνδέθηκε στενά μαζί του. Όταν αξιώθηκε το 1948 της ύψιστης τιμής του Πατριάρχη έκανε χρήση του κανονικού προνομίου του και επανέφερε στη πατριαρχία του το πανορθόδοξο αίτημα για «Ανακαίνηση και Ενότητα» στη κατ' Ανατολάς Εκκλησίας μας.

Την ανακίνηση του ζητήματος για την χριστιανική ενότητα την ξεκίνησε το 1951 με τον εορτασμό των 1500 χρόνων από τη σύγκληση στη Χαλκηδόνα της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου. Τότε εξέδωσε ειδική εόρτια Εγκύκλιο στην οποία απευθύνθηκε στους εγγύτερα ιστάμενους προς την Ορθοδοξία αδελφούς των Ελάσσονων Εκκλησιών της Ανατολής, τους Κόπτες, τους Αρμενίους και τους Συριάνους κ.ά. Τους προσκαλεί σε Διάλογο για να αρθεί το μετ' αυτών σχίσμα γιατί η παλαίφατη πίστη περί του θείου προσώπου του Ιησού Χριστού στην ουσία της είναι μία, ότι Αυτός είναι ο Σωτήρας μας και ότι η θεότητα και ανθρωπότητά Του δεν συγχέεται και ότι διαφέρει μόνον ο τρόπος διατυπώσεως αυτής της αλήθειας Ήθελε πάλι να επιβεβαιωθεί η απόφανση της Συνόδου των Ιεροσολύμων του 1672 επί πατριάρχου Δοσιθέου και να παύσει ο κακεντρεχής χαρακτηρισμός ότι είναι και στην εποχή μας «Μονοφυσίτες» εφ' όσον ένας έγκυρος δογματολόγος της εποχής εκείνης, πλησιέστερος στα γεγονότα του Στ΄ αιώνα ο Άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός μας δήλωσε ότι: «προφάσει του εν Χαλκηδόνι συντάγματος του τόπου είναι αυτοί αποσχισθέντες της Εκκλησίας, τα δε άλλα πάντα ορθόδοξοι υπάρχοντες» (MigneP.G. τ.94,στ. 741).

Τα βάρβαρα γεγονότα κατά του Πατριαρχείου και της Ομογενείας μας στη Κων/πολη του 1955 ανέστειλαν κάθε προσπάθεια προσεγγίσεως με άλλους χριστιανούς. Μόλις επέστρε πάλι κάποια ομαλότητα ο πατριάρχης Αθηναγόρας επανήλθε στη σταθερή γραμμή της επιθυμίας να προετοιμαστεί το κατάλληλο κλίμα για τη Προσύνοδο των Ορθοδόξων. Το 1959 ξεκίνησε μακρά περιοδεία στα παλαίφατα Πατριαρχεία της Μέσης Ανατολής για να εξασφαλίσει την απόλυτη συγκατάθεσή των Πατριαρχών τους. Μετά συγκροτήσει το επιτελείο του για τον ιερό αυτό σκοπό. Όμως το 1959 η εκλογή διαδόχου στην αρχιεπισκοπή Αμερικής προκάλεσε διάσταση μεταξύ του Πατριάρχη και την αντίσταση της Ιεράς Συνόδου στην πατριαρχική υπόδειξη την εισέπραξε ο Ηλιουπόλεως Μελίτων που είχε αποστασιοποιηθεί από κάθε πατριαρχική ενέργεια. Πολύ αργότερα θέλησα να μάθω την αφορμή αυτής της διαφωνίας και τον ερώτησα και εκείνος με ειλικρίνεια μου απάντησε: «΄Ακουσε παιδί μου. Εκεί έπρεπε να πάει ο Ιάκωβος, που είχε ζήσει στην Αμερική και γνώριζε πρόσωπα και καταστάσεις. Εδώ έπρεπε να παραμείνει ο Μελίτων, που γνωρίζει άριστα την εδώ ιστορία και παράδοση και οι ικανότητές του αποτελούν εγγύηση για τη διασφάλιση της πορεία του Θρόνου στο μέλλον». Και πράγματι, ο Μελίτων ήταν μία επίλεκτη προσωπικότητα κοσμημένη με πολλά χαρίσματα. Πρώτα σεβόταν το θεσμό και τον υπηρετούσε πιστά με δεινότητα σκέψεως και σπάνια διαλεκτικότητα. Ήταν πλασμένος για ηγέτης και το έδειξε στη Μέση Ανατολή κατά τον πόλεμο, στην Ίμβρο που την ανέστησε και τέλος στην έναρξη του Διαλόγου, τουλάχιστον με τη Παλαιά Ρώμη που κατατρομάζει τους προκατειλημμένους και κυρίως τους αδιάβαστους.

Για την οργάνωση της συγκλήσεως των προσυνοδικών Διασκέψεων ο Πατριάρχης κάλεσε κοντά του τον μητροπολίτη Ηλιουπόλεως Μελίτωνα και τον Μύρων Χρυσόστομο. Η πρώτη ευκαιρία συναντήσεως των Ορθοδόξων δόθηκε στη Α΄ Πανορθόδοξη Διάσκεψη στη Ρόδο το 1961 που προήδρευσε ο γέροντας μητροπολίτης Φιλίππων Χρυσόστομος Χατζησταύρου. Εκεί αναθεωρήθηκε και συμπληρώθηκε το Θεματολόγιο του 1930. Η επιτυχία αυτής της Διασκέψεως παρέσχε σπουδαία εμπειρία και για τον ενδορθόδοξο διάλογο, αλλά και για να ευοδωθεί μελλοντικά η σύγκληση της Γενικής Συνόδου των Ορθοδόξων. Ο Πατριάρχης εκτίμησε τη διπλωματική ευστροφία του μητροπολίτη Μελίτωνα και τις γνώσεις του Μύρων Χρυσόστομου και τους περιέβαλε με την απόλυτη εμπιστοσύνη του. Έτσι το Φανάρι και πάλι αρχίζει να διαδραματίσει κορυφαία και πάλι συμβολή στην Ιστορία της Ορθοδοξίας φωτίζοντας τη συνοδική αυτοσυνειδησία στις κατά τόπους Εκκλησίες για να συνεργαστούν στις προσυνοδικές Διασκέψεις.

Την σκυτάλη της ιερής αυτής πρωτοβουλίας την παρέδωσε ο πατριάρχη Αθηναγόρας στον «εν ταπεινώσει αξιωθέντα τα υψηλά» πατριάρχη Δημήτριο και εκείνος πάλι την εμπιστεύθηκε ως τίμια παρακαταθήκη στον διάδοχό του πατριάρχη Βαρθολομαίο. Ο Πατριάρχης μας αξιώνεται μετά αναμονή 85 χρόνων (1930-2016). να προεδρεύσει στη σύγκληση της πρώτης συνάξεως της Γενικής Συνόδου της Εκκλησίας μας τη προσεχή εβδομάδα της Αγίας Πεντηκοστής. Όμως τώρα που επιβεβαιώνεται η πολυετής αυτή προσδοκία κλήρου και λαού ανησύχησε ο πρώτος εναντιολόγος και κινητοποίησε »τοις αγγέλεις αυτού και τη πομπή αυτών». Μερικοί μάλιστα από αυτούς δυστυχώς ενδημούν στον «ιερό κατάλογο» και στους «ακαδημαϊκούς κύκλους» και επιδίδονται «ποιήσαι ένα προσήλυτο» (Ματθ. κγ΄ 15) απλώνοντας τα δίκτυα της καχυποψίας και της περισκέψεως περί του έργου της προσδοκόμενης Συνόδου. Με εργαλείο τον «Αντισυνοδικό οίστρο» τους σπέρνουν ζιζάνιαπαντού προκειμένου να κλονίσουν το κύρος τού σώματος των επισκόπων που θα την συγκροτήσουν, χωρίς να αντιήφθούν πώς στη πραγματικότητα δείχνουν την πλήρη χρεοκοπία της «αυτοκεφαλίας» και την αναγόρευσή της στην αντορθόδοξη και τραγική «αυτοκεφαλαρχία»!

Η Εκκλησία μας ιστορικά βρίσκεται εγγύτερα στην αλήθεια της Μίας Εκκλησίας. Αυτό δεν τις δίδει το δικαίωμα να υποτιμά τις πλησίον της άλλες εκφράσεις των ιστορικών μορφών της Εκκλησίας. αυτές πως εκφράζουν την αυτή πίστη στον Ιησού Χριστό και τον δοξάζουν στη λατρεία τους όπως την παρέλαβαν από τους πατέρες τους. Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα των διαφορών μεταξύ των χριστιανών πρέπει να βοηθήσει το οικουμενικό πνεύμα, που δεν εμφανίστηκε πρόσφατα, όπως ψευδολογούν κάποιοι έξαλλοι σύγχρονοι «κορύβαντες», αλλά αναδύεται μέσα από τις ορθόδοξες ψυχές επί αιώνες! Η υπερβολή του εγωπαθούς φαρισαϊσμού που εκτρέφει την υψηγορία της αποκλειστικής εκπροσωπήσεως της γνησιότητας της Εκκλησίας προσβάλλει τη θεολογία περί «σπερματικού λόγου», το «Πνεύμα όπου θέλει πνεί» (Ιω. 3:8) και έψαξε και συνεχίζει να αναζητά ίχνη του Χριστού παντού. και δεν περιορίζει θέλημα Του ο ανθρώπινος δογματισμός.. Γι΄ αυτό και η πνευματοκίνητη «Συνοδικότητα» πρέπει να παράγεται ακατάπαυστα για να αποκαλύπτει την παρουσία του Παρακλήτου μέσα στη εκκλησιαστική ζωή μας που διασφαλίζει τη κοινή Ομολογία πίστεως και τη κανονική τάξη για να λειτουργεί ο θεσμός της Εκκλησίας μας. Η αποστολή της Ορθοδοξίας είναι να βοηθήσει όσους βρίσκονται σε Διάλογο μαζί της να αναζητήσουν «ότι παντού και πάντοτε και υπό πάντων» ομολογείται περί του Ιησού για να προέλθει το ανώτατον όριο συμφωνίας και να επικρατήσει η ειρήνη στις καρδιές όλων των τέκνων του Θεού. Τα υπόλοιπα επιλύονται, όπως έλεγε ο Μ. Βασίλειος: «Με τη διαχρονική συνδιαγωγή και την αφιλόνεικη συγγυμνασία» (MigneP.G. τ. 32. στ. 525).

Ο «αντισυνοδικός οίστρος», είναι μανία δαιμονική. Επιδιώκει να εξαπατήσει σαν κίβδηλο νόμισμα παραχαρακτών τους Ορθοδόξους. Είναι αρχαίας αμαρτίας μας να μπλέκονται και στα θρησκευτικά ζητήματα κάποιες ταραγμένες συνειδήσεις με σκοτεινές σκέψεις για να οδηγούμεθα στην αυτοκαταστροφή. Το εφάμαρτο είναι ότι εξάγουμε τις τρέλλες μας και στους γύρω μας ορθοδόξους λαούς της Γεωργίας, της Βουλγαρίας, της Σερβίας και τώρα της Ουκρανίας, χωρίς να προσμετρήσουμε το οικουμενικό διασυρμό μας ως αξιογέλαστων εκκλησιολογούντων!

Αυτά γράφονται για να υπογραμμίσουν πόσο κακόβουλος είναι ο «αντισυνοδικός οίστρος» των ημερών μας αφού το Πνεύμα που τον κατευθύνει δεν είναι «εν είδει Περιστεράς», αλλά κρώζει με τη θλιβερή φωνή νυκτόβιου πτηνού, της Κουκουβάγιας!

Α.Π.