Συνοπτική εξιστόριση του θεσμού των αξιωμάτων της Μ. Εκκλησίας

Τα οφφίκια του Οικουμενικού Θρόνου

 

                                                                   του Αριστείδη Πανώτη

                                                                μ. ιερομνήμονος του Οικουμενικού Θρόνου

 

pro1075

 

         

Στην Ιστορία της ανθρωπότητος οι θρησκευτικοί και πολιτειακοί θεσμοί συνέστησαν κατά τα ιδεώδη τους διάφορα τιμητικά αξιώματα που για να λειτουργήσουν εύρυθμα και αποτελεσματικά η για να φιλοτιμήσουν αξιότιμα πρόσωπα που στηρίζουν την αποστολή τους.

 

 

Το αρχαίο πολυθεϊστικό θρήσκευμα μας και η πολιτειακή τάξη του είχαν αναθέσει τις ευθύνες ειδικών καθηκόντων σε αξιώματα με τα οποία ετιμώντο έμπειρα πρόσωπα για να διεξάγουν και να συντελούν στα της δημόσιας λατρείας η για να προστατεύουν τη δημόσια λειτουργία της ευνομούμενης Πολιτείας.

 

           Η Εκκλησία φυσικό ήταν να ακολουθήσει από την αποστολική εποχή αυτή την παράδοση και να αναθέσει διάφορα ειδικά και γενικά καθήκοντα διακονιών σε μέλη της, πέραν από τους φορείς της ειδικής ιερωσύνης της : δηλαδή των διακόνων, των πρεσβυτέρων και των επισκόπων της. Την ύπαρξη στοιχειώδους οργανώσεως κάθε τοπικής 'Εκκλησιας για τη διάδοση του Ευαγγελίου στηρίζουν δυό βασικές αρχές που αναφέρει ο Απόστολος Παύλος στις επιστολές του, η «Αρχή της Ευταξίας» ( Α Κορ. ιδ . 14-40 κ.α.) και η «Αρχή της εν Κυρίω Διακρίσεως» ( Β Τιμ. β 7). Τις εφήρμοζε ο ίδιος όταν ανέθεται με «Διάκριση» σε συνεργάτες του που είχαν ειδικά χαρίσματα διάφορες διακονίες για τη «κατά Ταξη» ρύθμιση και λειτουργία της εκκλησιαστικής ζωής μέσα στη καινή «κοινωνία» των πιστών. Αυτό δεν μείωσε το πνεύμα αδελφότητος και ισότητος στο πλήρωμα της 'Εκκλησιας, αλλά ωθούσε σε δυναμική δράση τα χαρισματικά μέλη της για να απλώνεται η ευαγγελική μαθητεία σε ευρύτατο κύκλο «φωτιζόμενων», που πορεύονταν στο βάπτισμα και στη ζωντανή ένταξή τους στην Εκκλησία.

 

     Με την καθιέρωση της ανεξιθρησκίας το 313, πλήθη πιστών προσέρχονται στην 'Εκκλησια. Οι ανάγκες επιστασίας αυτών των συνάξεων και των έργων ιεραποστολής πολλαπλασιάζονται. Στις πόλεις ιδρύονται μεγάλες βασιλικές και και στις επισκοπές σεκρέτα(γραφεία), που κληρικοί και λαϊκοί προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Οι κληρικοί, προκάθονται στο ιερό βήμα στις συνάξεις κατά την τάξη των αξιωμάτων τους. Ο επίσκοπος αναθέτει, δημόσια με χειροθεσία, και σε λαϊκούς, τιμητικά αξιώματα, για την καθοδήγηση της ψαλμωδίας και την ευταξία στους ναούς και για τα ποικίλα ιεραποστολικά και φιλανθρωπικά έργα της επαρχίας του.  

 

       Καθε ἀξίωμα αποσαφηνίζει τη διακονία εκείνου που το φέρει. Ο κοπιάτης είναι για τις ταφές, ο νεωκόρος για την καθαριότητα και φύλαξη του ναού. Και οι δύοδιακονίες είναι εκ παλαιού στην 'Εκκλησια. Ο οστιάριος ήταν ο θυρωρός και ο επί της τάξεως της συνάξεως, ο πορτάρης της εποχής μας. Ο σιλεντιάριος ήταν ο τελετάρχης, ο εκκλησιαστικός η εκκλησιάρχης των νεωτέρων χρόνων, κ.ο.κ. Παράλληλα με τους τιτλούχους του ναού αναπτύσσονται και οι διακονίες κληρικών περί τοντοπικό επίσκοπο. Είναι το κληρικάτο, με τα αξιώματα: του συγκέλλου, του οικονόμου, του σακελλαρίου,του σακελλίου, του σκευοφύλακα κ.τ.λ. Για τους λαϊκούς, ο κατάλογοςτων αξιωμάτων ήταν ευρύτερος. Οι διακονίες τους, αν και εκκλησιαστικές, αντλούσαν περιεχόμενον έργου και από τα παρόμοια πολιτειακά αξιώματα. Γι'αυτό δεν είναισπάνιο ένα αξίωμα-οφφίκιο να έχει μεικτό χαρακτήρα, εκκλησιαστικό και πολιτικό. Ίσως, διότι κληρονομήθηκε από την αρχαιότητα με σύμφυτη χρήση η επειδή χρησιμοποιείτο παράλληλα και από την τότε κοσμική Πολιτεία, όπως π.χ. του χαρτοφύλακα. Παντως είναι γνωστό, πως η αυτοκρατορική τάξη ασκεί επίδραση στο περιεχόμενο, στη διάρθρωση και στην αριθμητική αύξηση των εκκλησιαστικών οφφικίων - αξιωμάτων.

 

     Από τον Θ ! όμως αιώνα πληθύνονται οι άρχοντες της 'Εκκλησιας και διαχωρίζονται στους εν ενεργεία, δηλαδή σε αυτούς που δυνάμει του οφφικίου τους ασκούν πραγματική εξουσία, από εκείνους που φέρουν το οφφίκιο τιμής ένεκα. Οι Δεσποτικοί οφφικίαλοι η οφφικιάλιοι, στους οποίους ενεργοποιούνται οι αρμοδιότητες, συμμετέχουν ακόμη και στην 'Ενδημουσα Συνοδο από τον Ι! αιώνα. Όμως αυτοί διορίζονται με επίσημη διοικητική η εκκλησιαστική πράξη και υπηρετούν κυρίως σε επιτελική θέση, εντός της πατριαρχικής αυλής (εσωκατάκοιλοι) η στο σεκρέτον (γραφείο)του τοπικού επισκόπου. Οι τιτουλάριοι οφφικίαλοι είναι κυρίως εξωκατάκοιλοι άρχοντες και τιμώνται με το ευεργετήριον γράμμα (πιττάκιον). Παρίστανται τιμητικά και κατά την ιεραρχία τους, στις πατριαρχικές η αρχιερατικές χοροστασίες και κατ'εντολήν της Εκκλησίας αναλαμβάνουν διάφορες έκτακτες αποστολές, ως έμπιστοι και δοκιμασμένοι απεσταλμένοι της. Η τιμητική πρόβληση και εκλογήτου εκκλησιαστικού οφφικιάλου η άρχοντος, καθιερώνεται από παλαιά με ακολουθία σε ναό η σε παρεκκλήσιο. Αυτή περιλαμβάνει,ύμνους, δεήση, ειδική ευχή και τηνευλογία του προκαθημένου η του εκπροσώπου του.

 

         Σημερα η τελετή περατώνεται με προσφώνηση και αντιφώνηση, και την   ανάγνωση του πιττακίου. Κατά επίσης παλαιόν έθος της Μεγάλης 'Εκκλησιας, όταν ο οφφικίαλος εκκλησιάζεται σε αρχιερατική Θεία Λειτουργίας , ο αρχιερέας τον μνημονεύει στην Μ.Είσοδο, οι δε ιερείς μόνον στην αγία Πρόθεση κατά τις απλές Θ.Λειτουργίες, προσφέροντες κατά το Άξιόν εστιν το ύψωμα.

 

     Η σειρά των οφφικίων, δεν ήταν καθορισμένη αυστηρά από την αρχή. Είναι γνωστή η ασυμφωνία των κωδίκων στην καταγραφή τους. Φαίνεται, πως η αυξομείωση της θέσεως ενός οφφικίου, μέσα στις εννέα πεντάδες του δεξιού η του ευωνύμου χορού, οφειλόταν στη βούληση του αυτοκράτορα η του πατριάρχη, για την αναγκαιότητα και την χρησιμότητα του αξιώματος. 'Επισης και η έξαρση της τιμής ενός οφφικίου, με την πρόταξη του επιθέτου μέγας, ήταν εντελώς περιορισμένη και δεν συνδεόταν απ'αρχής με πολλά των σημερινών μεγάλων οφφικίων. Τον τίτλο του μεγάλου έφερε στο κάθε οφφίκιο ο ένας, ο πλέον εργαζόμενος στην 'Εκκλησια και για την 'Εκκλησια και όχι ο οποιοσδήποτε τιτλούχος του αξιώματος. Για να τιμηθούν οι λοιποί που συντρέχουν ηθικά η οικονομικά τα έργα της 'Εκκλησιας, υπήρχαν οι τιμές του μεγάλου ευεργέτη η του ευεργέτη και του δωρητή η η τιμή της σταυροφορίας η ακόμη και η απονομή οφφικίου, που είχε σχέση με την προσωπική συμβολή του σε κάποιο τομέα, όπως στη διατροφή των ορφανών π.χ. του ορφανοτρόφου.   Είναι μάλιστα γνωστό, πως κατά την παγία εκκλησιαστική πράξη, κανένα από τα παλαίφατα πατριαρχεία της Μεσης 'Ανατολης, δεν είχε το δικαίωμα να ονομάσει μεγάλα τα οφφίκια, που απένειμε στους συνεργάτες του. Η χρήση του μέγας, ήταν προνόμοιο μόνο της Μεγάλης του Χριστού 'Εκκλησιας. Μεγας αρχιδιάκονος υπάρχει για όλη την 'Ορθοδοξια μόνον στο Φανάρι. Μετά το 1453, η Εκκλησία μόνη αναλαμβάνει την εκπροσώπηση και προστασία των ορθοδόξων χριστιανών, απέναντι στην αλλόθρησκη εξουσία. Πετυχαίνει την συμφωνία των προνομίων και υπερασπίζεται τους ορθοδόξους με σθένος και ευφυία. Μαχεται για τη σωτηρία του πληρώματός της από τον εξισλαμισμό και την αφομοίωση. Λειτουργεί ως κράτος εν κράτει. Για να αντεπεξέλθει στον αγώνα της, χρησιμοποιεί επιλεκτικότερα τον θεσμό των οφφικιάλων της. 'Ανυψωνει το αξίωμα του λογοθέτη στην κορυφή των οφφικίων του λαϊκάτου. Ο λογοθέτης, ως υπουργός ασκεί καθήκοντα καγγελαρίου και είναι ο σύνδεσμος μεταξύ του πατριάρχη και του σουλτάνου, αλλά και ο εκπρόσωπος του λαϊκού στοιχείου στον ιερό θεσμό της 'Εκκλησιας των του Χριστού πενήτων. Πολλά των παλαιών οφφικίων αναβαθμίζονται και άλλα πάλι οφφίκια εκπίπτουν σε πλήρη αχρηστία. Τελικά, διαχωρίζονται σαφέστερα τα οφφίκια των κληρικών, από εκείνα των λαϊκών. Οι αρχιερείς του Οικουμενικού Πατριαρχείου, με επικεφαλής τον εκάστοτε πατριάρχη τους, και οι κληρικοί και λαϊκοί οφφικίαλοι της 'Εκκλησιας Κωνσταντινουπόλεως, ήταν στην πραγματικότητα η κυβέρνηση της Ρωμιοσύνης. Αυτή και διέσωσε το Γενος των ορθοδόξων από την αναγκαστική αφομοίωση, παρά τους ενδογενείς κυρίως φατριασμούς διαφόρων παραγόντων, που οδήγησαν στις γνωστές οδυνηρές αλλά και επιζήμιες αλλαξοπατριαρχίες, που εκμεταλλεύθηκε η αλλόθρησκη εξουσία.

 

     Ο ύπατος αυτός ιερός θεσμός της 'Εκκλησιας, θεωρουμένη ως η ευσεβής πηγή του Γενους, με πολλή φειδώ απένειμε πάντοτε τα οφφίκια, σε προσωπικότητες εγνωσμένης αξίας και ευλαβείας. Κατ'αρχήν τιμούσε με αξιώματα τους κληρικούς και τους λαϊκούς, που έντιμα και για χρόνια εργάζονταν μέσα στο ιερό κέντρο του Φαναρίου. Στη συνέχεια, ο κύκλος των τιμωμένων ευρυνόταν και στις επαρχίες του κλίματος . Όμως τα απονεμώμενα τότε οφφίκια, δεν ήσαν υψηλόβαθμα και τα μεγάλα. Ήταν στη δεύτερη και τρίτη πεντάδα η και δάνεια από το πολιτειακό αρχοντολόϊ, π.χ. δικαιοφύλαξ, νομοφύλαξ, μαΐστωρ, ακτουάριος, διερμηνεύς κ.ο.κ. Με αξίωμα ακόμη ετιμάτο και ομόδοξος χριστιανός, που ορθοτομούσε τον λόγο της αληθείας και σεβόταν την κανονική τάξη και την Ιστορία της Μητρός 'Εκκλησιας. Σ'αυτους ο πατριάρχης απένειμε το οφφίκιο, μετά από γράμμα προς την εκκλησιαστική αρχή του τόπου τους. Σπάνια τιμήθηκαν ετερόδοξοι φιλορθόδοξοι ειδικοί επιστήμονες .

 

     Δυστυχώς, μετά τις πολιτικές μεταβολές του πρώτου τετάρτου του Κ! αιώνα μέσα στα Βαλκάνια και στην Οθωμανική αυτοκρατορία, το πλήρωμα της 'Εκκλησιας Κωνσταντινουπόλεως στην Μικρά 'Ασια και στη Θράκη μετακινήθηκε, με την ανταλλαγή και με τα διοικητικά μέτρα των νεοτούρκων, προς στα ελεύθερα ελληνικά εδάφη, προς στην Ευρώπη, στην 'Αμερικη και στην Αυστραλία. Όμως αποδεκατίσθηκε και το άμεσο ποίμνιο της αρχιεπισκοπής και των επαρχιών του Θρόνου, που παρέμεινε μέσα στα όρια του τουρκικού κράτους, ιδίως μετά τους διωγμούς του 1942, 1955, 1963 και εξής,

 

           Ο μακαριστός πατριάρχης 'Αθηναγορας, για να αναπληρώσει τις απώλειες των ομογενών συνεργατών της 'Εκκλησιας, τους οποίους κυρίως τιμούσαν με οφφίκια οι προ αυτού πατριάρχες, αναζήτησε συμπαραστάτες σε όλους τους τόπους καταφυγής των τέκνων της Μητρός 'Εκκλησιας. Γι'αυτό και κατά την πατριαρχία του (1948 - 1972 ), αύξησε υπερβολικά τις απονομές των οφφικίων και τίμησε χάρη της ισότητος και γυναικείες προσωπικότητες, με τον τίτλο της αρχοντίσσης, όμως χωρίς συγκεκριμένο οφφίκιο. Τοτε έγινε και πάλι μια κράση εκκλησιαστικών και πολιτικών οφφικίων και καταργήθηκαν κάποιοι τίτλοι μεσαιωνικής προελεύσεως, που σήμερα είναι δυσνόητοι, όπως ο επί των γονάτων, ο βουτιστής, ο πρόξιμος,ο περιοδευτής, κ.α., ενώ πολλά άλλα απλά οφφίκια, ανυψώθηκαν στην τάξη των μεγάλων. 'Απο το 1963 ο πατριάρχης 'Αθηναγορας απένειμε σε πολλούς άρχοντες και τον Σταυρό της χιλιετίας του Αγίου Όρους, ως φυλακτήριο του αξιώματός τους. Το πατριαρχείο, για λόγους φρονήσεως απέναντι στην Άγκυρα, δεν θέλησε να έχει ούτε σημαία, ούτε διάσημα. Χρησιμοποίησε μόνον ως σύμβολο την πατριαρχική σφραγίδα. Τιμούσε όμως τους διαπρεπείς επισκέπτες του, βασιλείς, προέδρους, πρωθυπουργούς κ.τ.λ., με την ευλογία χρυσού σταυρού, με το σταυροειδές χάραγμα των δύο λέξεων : ΦΩΣ - ΖΩΗ, την ημερομηνία της απονομής και το όνομα του πατριάρχη που τον απένειμε. Με παρόμοιο σταυρό τίμησε ο πατριάρχης Φωτιος Β! τον 'Ελευθεριο Βενιζέλο το 1930.  

 

   Η κυκλοφορία του Σταυρού της χιλιετίας, ενόχλησε την Άγκυρα και έτσι ματαιώθηκε και η απονομή του Σταυρού του Αγίου 'Ανδρεου, αν και είχε κατασκευασθεί. Τοτε ο πατριάρχης 'Αθηναγορας αντέδρασε με την απονομή περισσοτέρων εκκλησιαστικών οφφικίων, κυρίως σε αμερικανούς υπηκόους, για τους οποίους η Άγκυρα δεν μπορούσε να δημιουργήσει ζητήματα στο Φανάρι. Όταν αυξήθηκαν οι οφφικίαλοι στις Η.Π.Α, θέλησαν οι τιμηθέντες να συγκροτήσουν Αδελφότητα, σύμφωνα με την εκεί νοοτροπία. Αυτό όμως το απέκλεισε ο πατριάρχης, για να μην προκληθεί και πάλι η καχυποψία της Άγκυρας, που φοβόταν κάθε ρωμαίϊκη συσπείρωση, ιδίως στην 'Αμερικη. Την άποψη αυτή αρχικά διατήρησε και ο πατριάρχης Δημήτριος (1972 -1991). Στην πατριαρχία του όμως πραγματοποιήθηκε η ανοικοδόμηση του πατριαρχικού οίκου το 1989, με παρέμβαση του ισχυρού αμερικανικού παράγοντα και τη σπουδαία χορηγία του Παναγιώτη 'Αγγελοπουλου και της οικογενείας του, που αναδείχθηκε στο οφφίκιο του μεγάλου λογοθέτη και του μεγάλου ευεργέτη των πατριαρχείων. Στις αρχές του Κ! αιώνα ανακηρύχθηκαν μεγάλοι ευεργέτες ο Ευγένιος Ευγενίδης και ο Παύλος Στεφάνοβικ. Ο πρώτος, έγινε κτίτορας του επάνω ορόφου και της ενιαίας εξωτερικής διαμορφώσεως του πέτρινου κτιρίου του πατριαρχείου και ο δεύτερος, ιδρυτής του κτιρίου της Θεολογικής Σχολής στην Χαλκη.

 

     Επί πατριαρχίας Δημητρίου, ο 'Αμερικης 'Ιακωβος στην προσπάθειά να συναγάγει τα επίλεκτα μέλη της 'Εκκλησιας πλησίον της αρχιεπισκοπής του, συγκέντρωσε όλους του εκεί οφφικίαλους της στη 'Αδελφοτητα του Αγίου 'Ανδρεου, η οποία ως σώμα στήριξε το έργο της Μητρός 'Εκκλησιας. Η άνοδος το 1991 στον Θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως του πατριάρχη Βαρθολομαίου, διαμόρφωσε νέες συνθήκες για τη δραστηριοποίηση του λαϊκού στοιχείου, κατά την παλαιά ορθόδοξη παράδοση των πατριαρχείων. Μεταξύ των πρώτων εκκλησιαστικών πράξεων του νέου πατριάρχη ήταν, η ίδρυση της Αδελφότητας των   οφφικιάλων της Αγίας του Χριστού Μεγάλης 'Εκκλησιας Παναγία η Παμμακάριστος, με πατριαρχική και συνοδική απόφαση της 19ης Νοεμβρίου του 1991. Στις 22 Φεβρουαρίου 1992 εγκρίθηκε ο κανονισμός λειτουργίας της και ο διορισμός του πρώτου διοικητικού συμβουλίου .Ως σκοποί της νέας 'Αδελφοτητας τέθηκαν: η πνευματική ενότητα των οφφικιάλων της Ευρώπης και της Ελλάδος μεταξύ τους και ο σύνδεσμός τους προς τον Θρόνο, καθώς και η πολιτιστική δραστηριότητα και συνεργασία τους· όπως επίσης και η εκδοτική, συγγραφική και κοινωνική προσφορά τους, η ετήσια σύναξή τους στο Φανάρι την Κυριακή της Σαμαρείτιδος, μνήμη των Αγίων Πατριαρχών της Κωνσταντινουπόλεως· και η οικονομική ενίσχυση των διαφόρων έργων του πατριαρχείου κ.α. Η διοίκηση της 'Αδελφοτητος είναι εννεαμελής και διορίζεται με πατριαρχική και συνοδική απόφαση κάθε τρία χρόνια και εδρεύει στην 'Αθηνα, κέντρο του μείζονος Ελληνισμού.'Απο αυτή την 'Αδελφοτητα εξαιρούνται οι οφφικίαλοι της 'Αμερικης, που ανήκουν στην εκεί 'Αδελφοτητα του Αγίου 'Ανδρεου. Η 'Αδελφοτητα της Παμμακαρίστου, έχει τεθεί υπό την προστασία της περίπυστης και σεβάσμιας ψηφιδωτής εικόνας του ΙΑ! αιώνα, που είναι αποθησαυρισμένη στο δεξιό κλίτος του πάνσεπτου πατριαρχικού ναού του Φαναρίου,της γνωστής ως Σωτειρας του Γενουςτης Ρωμιοσύνης, Στην σύγχρονη διάρθρωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, μάλιστα αναφέρεται ως ο τρίτος εν τω εξωτερικώ πατριαρχικός οργανισμός. Πρώτος πρόεδρος της 'Αδελφοτητος για το 1992 -1995, διορίσθηκε ο 'Αθανασιος Γκέρτσος , άρχων ακτουάριος. Δεύτερος πρόεδρος για το 1995 -1998, υπήρξε ο Νικόλαος Χατζηπατέρας, άρχων πριμηκύριος και τρίτος πρόεδρος από το 1998-2001 και από το 2001 έως το 2004 είναι ο 'Ιωαννης Παπαμιχαλάκης , άρχων μέγας υπομνηματογράφος. Κατά την δεκαετία 1992 - 2002 διατελεί ως γενικός γραμματέας ο 'Αθανασιος 'Αρβανιτης, άρχων μέγας δικαιοφύλαξ. Η 'Αδελφοτητα κατά τη περίοδο 1992 - 1998 προσπάθησε να συγκεντρώσει τους οφφικιάλους και να στρέψει το ενδιαφέρον τους στην αναστήλωση και επισκευή ιστορικών ναών της μείζονος περιοχής της Κωνσταντινουπόλεως και των επαρχιών

 

που έπαυσαν να έχουν ίδιους πόρους .  

 

             Κατά την τριετία 1998 -2001 η 'Αδελφοτητα επέδειξε μεγάλη δραστηριότητα: εξέδωσε το περιοδικό Παμμακάριστος και εισηγήθηκε και φιλοτέχνησε τον Σταυρό της Παμμακαρίστου και επιμελήθηκε την επανέκδοση του Σταυρού της χιλιετίας Αγίου Όρους. Πρωτοστάτησε στην κατασκευή αργυρών εικόνων και πλήθους αναμνηστικών, ως ευλογιών του Πατριαρχείου προς διαπρεπείς επισκέπτες του. Συνέχισε τη προσπάθεια ανευρέσεως χορηγών για την ανακαίνιση ιστορικών ναών και για την αδελφοποίησή ενοριών, εντεύθεν και εκείθεν των ελληνικών συνόρων και της Τουρκίας. Μεσολάβησε σοβαρά στην ανάπτυξη των σχέσεων του θρόνου με διαφόρους οικονομικούς φορείς για την στήριξη της Μητρός 'Εκκλησιας. 'Ενισχυσε την έκδοση διαφόρων αναμνηστικών τόμων των περιοδειών του πατριάρχη Βαρθολομαίου και οργάνωσε με επιτυχία το ετήσιο προσκυνηματικό ταξίδι στο Φανάρι, αλλά και πλήθος άλλων εκδηλώσεων στην Πολη, για την ενίσχυση του φρονήματος της Ομογενείας, και την επιβράβευση των σχολείων της. 'Οργανωσε στην 'Αθηνα, προς τιμή των οφφικιάλων ετήσια φιλοξενία από τον Παναγιώτη Τσάκο, άρχοντα έξαρχο. Τελος, επεδόθηκαν διάφορα σημαντικά ποσά από τις συνδρομές μελών της στην Α.Θ.Παναγιότητα, για τις πολλές ανάγκες της 'Εκκλησιας, στερουμένης πλέον εσόδων εκ του ποιμνίου της, το μέγιστο μέρος του οποίου εγκαταστάθηκε και συγχωνεύτηκε στις ιερές Μητροπόλεις της ελευθέρας Ελλάδος. Η επιτυχημένη αυτή διακονία της 'Αδελφοτητος, επιβραβεύθηκε από την Μητέρα 'Εκκλησια, με τον επαναδιορισμό του προεδρίου της, για το 2001 - 2004.

 

Η σύγχρονη εξέλιξη των οφφικίων

 

Η παλαιά ιστορική τάξη των οφφικίων έχει κρατηθεί μάλλον για τα αξιώματα του πρεσβυτερίου της 'Εκκλησιας. Την τελευταία πεντηκονταετία η τάξη των οφφικίων των

 

λαϊκών έχει διαφοροποιηθεί. 'Απονεμονται οφφίκια μεγάλα και απλά. 'Επικεφαλης των οφφικίων είναι το του άρχοντος μεγάλου λογοθέτου. Ακολουθούν τα μεγάλα οφφίκια:

 

του χαρτοφύλακος, του πρωτονοταρίου, του ρήτορος, του ρεφερενδαρίου, του υπομνηματογράφου, του πρωτέκδικου, του ιερομνήμονος, του χαρτουλαρίου, του δικαιοφύλακος, του νομοφύλακος, του ακτουαρίου, του δεπουτάτου. Για τους τιμωμένους ανθρώπους των γραμμάτων υιοθετήθηκαν, αντι των παλαιοτέρων οφφικίων του διδασκάλου

 

του αποστόλου η του ψαλτήρος, μάλιστα για τους θεολόγους, τα οφφίκια   του   διδασκάλου του Ευαγγελίου η της 'Εκκλησιας η του κατηχητή. Για τους εκπαιδευτικούς: το του διδασκάλου του Γενους και για τους λοιπούς διανοούμενους, του διδασκάλου των γραμμάτων. Στον χώρο της λειτουργικής μουσικής απονέμονται τα οφφίκια: του πρώτου δομέστιχου, που είναι και το αρχαιότερο, του πρωτοψάλτη, του λαμπαδαρίου, του πρωτοκανονάρχη, του πριμικηρίου, του υμνογράφου, του μουσικοδιδασκάλου, του χοράρχη. 'Επισης απονέμονται και τα απλά τιμητικά οφφίκια εκκλησιαστικής, πολιτικής και στρατιωτικής προελεύσεως, όπως: του εξάρχου, του πρωτομαΐστορος, του κανστρινσίου, του μυρεψού, του νοταρίου, του ασηκρίτη, του οστιαρίου, του διερμηνέως, του ακτουαρίου, του λαοσυνάκτη, του προστάτου των γραμμάτων η των σχολείων, του αγιογράφου, του υπομιμνήσκοντος, του σκευοφύλακος, του ακολούθου.

 

Όλοι οι οφφικίαλοι είναι άρχοντες του Θρόνου και η ιδιότητά τους αυτή προτάσσεται του τίτλου τους. Όσοι είναι επιστήμονες και λόγιοι, προσφωνούμενοι καλούνται εντιμολογιώτατοι, ενώ οι λοιποί εντιμότατοι. Όσοι έχουν σχέση με την ψαλτική τέχνη, προσφωνούνται μουσικολογιώτατοι. Όσοι οφφικίαλοι έχουν ιερατική η μοναχική ιδιότητα, υπερισχύει η καθιερωμένη για την τάξη τους εκκλησιαστική προσφώνηση.

 

   Τα απονεμόμενα σήμερα υπό του Οικουμενικού Πατριάρχου αρχοντίκια αποτελούν ύψιστη τιμή για κληρικούς και λαϊκούς. Καθε οφφίκιο συνοψίζει μια διακονία αιώνων, τιμημένη από μυριάδες ευσεβών και ορθοδόξων χριστιανών, οι οποίοι πρόσφεραν στην 'Εκκλησια τη συμπαράστασή τους, για τη σωστική πορεία της μέσα στην Ιστορία.

 

Εξ αυτού και η κατὰ καιροὺς στρατευομένη 'Εκκλησία μνημονεύει μὲ εὐγνωμοσύνη πάντοτε τοὺς ζῶντες καὶ προαπελθόντες ὀφφικίαλους αὐτῆς.

 

Βιβλιογραφία κατ'ἐπιλογή.

 

Μ.Εὐχολόγιον : Ἑρμηνεία τῶν ὀφφικίων. ἔκδ. Σαλιβέρου. 1927.σ.532-538.

 

Ράλλη Γ.- Ποτλή Μ. Σύνταγμα θείων καὶ ἱερῶν κανόνων, τομ.ε! 534-538.

 

Ράλλη Κ. Περὶ ἐκκλ.ἀξιωμάτων. Διάφορα. Θεολογία 34 (1963) σ.645.

 

Μπούμης Π. Οἱ 'Εξωκατάκοιλοι ἤ Ἐξωκατάκηλοι ἄρχοντες.'Αθ.1969.

 

Νταρρουζὲ 'Ι. Ἔρευναι περὶ τῶν ὀφφικίων. (γαλλιστὶ). Παρίσι.1970

 

Πηλίλης 'Ιακ. Τίτλοι, ὀφφίκια καὶ ἀξιώματα τῆς 'Εκκλησίας.'Αθ.1985.

 

Σταυρίδης Β. Τὰ ἐκκλ.ὀφφίκια ἤ ἀξιώματα τοῦ Οἰκ.Πατριαρχείου,περ.

 

Κληρονομία τ.21,1989 καὶ τ.22,1990, ἔνθα πλούσια βιβλιογραφία.

 

* Θρησκευτικὴ καὶ 'Ηθικὴ 'Εγκυκλοπαιδεία*.τ. Α-ΙΒ..'Αθῆναι.1962 -68.

 

                     ὅπου καὶ τὰ οἰκεία λήμματα περὶ τῶν ὀφφικίων.

 

Με την έναρξη της πατριαρχίας του Κων/πόλεως Βαρθολομαίου ιδρύθηκε στὶς 19 Νοεμβρίου 1991 η Αδελφότης Οφφικιάλων της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας «Παναγία η Παμμακάριστος», ποὺ τὴν καθιέρωσε Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη της 22 Φεβρουαρίου 1992 καὶ εγκρίθηκε ο Κανονισμός λειτουργίας της και ορίστηκε το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιό της και η Ελεγκτική Επιτροπή και το πρώτο Συμβούλιο .

 

Ως σκοποί της νέας Αδελφότητος τέθηκαν: η επικοινωνία και συνεργασία των οφφικιάλων, η καλλιέργεια πνευματικών δεσμών με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, η ανάπτυξη κοινωφελών δράσεων, η συνεργασία με άλλους οργανισμούς για τη στήριξη του έργου της Μητρός Εκκλησίας, εκδοτική, συγγραφική και πολιτιστική δραστηριότητα, οργάνωση συνεδρίων, η ετήσια προσκυνηματική επίσκεψη και σύναξη των Αρχόντων στο Φανάρι κατά την Κυριακή της Σαμαρείτιδος, η οικονομική ενίσχυση του έργου του Πατριαρχείου κ.ά. Το Διοικητικό Συμβούλιο της Αδελφότητος είναι εννεαμελές και η Ελεγκτική Επιτροπή τριμελής. Και τα δύο όργανα έχουν τριετή θητεία και έδρα την Αθήνα.

 

Προστάτις της Αδελφότητος είναι η ψηφιδωτή εικών της Παναγίας Παμμακαρίστου (11ος αιών), η οποία βρίσκεται στο νότιο κλίτος του Πανσέπτου Πατριαρχικού Ναού του Αγίου Γεωργίου.

 

ΤΑΞΙΣ ΤΗΣ ΧΕΙΡΟΘΕΣΙΑΣ ΟΦΦΙΚΙΑΛΟΥ

 

                        Ὁ α´  Διάκονος: Εὐλόγησον Δέσποτα.

 

 Ὁ Πατριάρχης:   Εὐλογητός ὁ Θεός ἡμῶν, πάντοτε· νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων.

 

 Ὁ α´  Διάκονος: Εἰς πολλά ἔτη Δέσποτα - Τρισάγιον.

 

 Ὁ Πατριάρχης:

 

           Ὅτι σοῦ ἐστιν ἡ βασιλεία καί ἡ δύναμις καί ἡ δόξα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων.

 

 Οἱ Χοροί ψάλλουν τ´᾿  ἀπολυτίκια:

 

α) τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ,

 

β) τοῦ ἁγίου οὗ τό ὄνομα φέρει ὁ ὑποψήφιος Ἄρχων,

 

γ) τό Κοντάκιον τῆς περιόδου.

 

 Ὁ α´  Διάκονος: Κέλευσον.

 

 Ὁ β´  Διάκονος: Κελεύσατε.

 

 Ὁ α´  Διάκονος: Κέλευσον, Δέσποτα ἅγιε, τόν νῦν προσφερόμενόν σοι.

 

 Ὁ Πατριάρχης ἐν συνεχείᾳ σφραγίζει τοῦτον λέγων:

 

         Εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Ἀμήν!

 

 Ὁ β´  Διάκονος: Πρόσχωμεν.

 

 Ὁ Πατριάρχης:

 

         Ἡ Μετριότης ἡμῶν, διά τῆς Θείας Χάριτος τοῦ Παναγίου καί Τελεταρχικοῦ Πνεύματος, προχειρίζεταί σε τόν Ἐντιμότατον .................. Ἄρχοντα .................... τῆς καθ᾿  ἡμᾶς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας.

 

 Ὁ α´  Διάκονος: Τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.

 

 Ὁ Πατριάρχης:

 

           Κύριε ὁ Θεός ἡμῶν, ὁ τήν τοῦ ἁγίου Πνεύματος χορη-γίαν καταπέμπων ἐπί τούς ὡρισμένους τ῀ῇ ἁγίᾳ σου Ἐκκλησίᾳ διακονεῖν, Αὐτός καί νῦν Δέσποτα ἅγιε τόν δοῦλόν σου ........................... ὅν ηὐδόκησας χειροθετηθῆναι παρά τῆς ἡμῶν Μετριότητος εἰς τό τοῦ       Ἄρχοντος ............................... τῆς καθ᾿  ἡμᾶς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας Ὀφφίκιον, ἐνδυνάμωσον καί καταξίωσον αὐτόν κατά τό σοί εὐάρεστον οἰκονομῆσαι τόν παρά τῆς σῆς ἀγαθότητος δωρηθέντα αὐτῷ βαθμόν, ἵνα οὕτω ποιήσας οὐ παύσηται φιλανθρώπως ἐργάζεσθαι πρός δόξαν τοῦ παναγίου σου ὀνόματος.

 

        Χάριτι καί οἰκτιρμοῖς καί φιλανθρωπίᾳ τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ, μεθ᾿  οὗ εὐλογητός εἶ, σύν τῷ παναγίῳ καί ἀγαθῷ καί ζωοποιῷ σου Πνεύματι, νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

 

Ὁ α´  Διάκονος:

 

                       Δόξα Πατρί, καὶ Υἱῷ καὶ ἁγίῳ Πνεύματι. Καὶ νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αίλωνων. Ἀμήν. Κύριε, ἐλέησον. Κύριε ἐλέησον . Κύριε ἐλέησον. Δέσποτα ἃγιε εὐλόγησον.

 

Ὁ Πατριάρης:

 

                       Δόξα σοι Χριστὲ ὁ Θεὸς, ἡ ἐλπὶς ἡμῶν δόξα σοι. (Ὁ ἀναστὰς ἐκ νεκρῶν) Χριστὸς ὁ ἀληθινὸς Θεὸς ἡμῶν, ταῖς πρεσβείαις τῆς παναχράντου καὶ παμμακαρίστου ἁγίας αὐτοῦ Μητρός, δυνάμει τοῦ τιμίου καὶ ζωοποιοῦ Σταυροῦ, προστασίαις τῶν τιμίων ἐπουρανίων Δυνάμεων Ἀσωμἀτων, ἱκεσίαις τοῦ τιμίου ἐνδόξου προφήτου προδρόμου καὶ βαπτιστοῦ Ἰωάννου τῶν ἁγίων ἐνδόξων καὶ πανευφήμων Ἀποστόλων, τῶν ὁσίωνκαὶ θεοφόρων πατέρων ἡμῶν, τῶν ἁγίων καὶ δικαίων Θεοπατόρων Ἰωακείμ καὶ Ἂννης , τῶν .................................. ὦν καὶ τὴν μνήμην ἐπιτελοῦμεν, καὶ πάντων τῶν ἁγίων ἐλέησον καὶ σώσαι ἡμᾶς , ὡς ἀγαθὸς καὶ φιλάνθρωπος καὶ ἐλεήμων Θεός .

 

Ὁ τῶν Πρεσβυτέρων:

 

                     Δι' εὐχῶν τοῦ ἁγίου Δεσπότου ἡμῶν........

 

Ὁ χορὸς:

 

                     Τὸ «Πολυχρόνιον» τῆς Α.Θ.Παναγιότητος.

 

 

 

Loading