Της
ΜΑΡΙΝΑΣ ΖΙΩΖΙΟΥ
Φανάρι και Πατριαρχείο Μόσχας διασταυρώνουν τα ξίφη τους για το ζήτημα της Αυτοκεφαλίας στην Ουκρανία, κάτι που φάνηκε και στη συνάντηση των δύο Προκαθημένων στην Κωνσταντινούπολη.
To Οικουμενικό Πατριαρχείο εμφανίζεται διατεθειμένο να προχωρήσει στην εκχώρηση του Αυτοκεφάλου και για να προετοιμάσει το έδαφος την Παρασκευή όρισε έξαρχους στο Κίεβο τον Αρχιεπίσκοπο Παμφίλου Δανιήλ και τον επίσκοπο Edmonton Ιλαρίωνα.
Η Μόσχα εδώ και καιρό δεν κρύβει την ανησυχία της γι’ αυτήν την εξέλιξη, ενώ ενδεικτικές είναι οι δηλώσεις του μητροπολίτη Βολοκολάμσκ, Ιλαρίωνος, που κάνει λόγο για δημιουργία σχίσματος στην Ουκρανία που θα «χώριζε ολόκληρο το σώμα της παγκόσμιας ορθοδοξίας».
Το ουκρανικό ζήτημα είναι πολύπλοκο και πολυσύνθετο, το οποίο λόγω της εμπόλεμης κατάστασης στην Κριμαία και των επικείμενων εθνικών εκλογών στη χώρα έχει και άλλες προεκτάσεις και πολλοί επιδιώκουν να το οικειοποιηθούν για να καλύψουν τις αδυναμίες τους.
Υπάρχουν και οι πιο ψύχραιμες φωνές, με πολυετή εμπειρία στην ενασχόλησή τους με τα εκκλησιαστικά ζητήματα, όπως ο καθηγητής Αριστείδης Πανώτης που είναι η «ζωντανή» Ιστορία του Οικουμενικού Θρόνου.
Σήμερα, στην ηλικία των 87 ετών, ο κ. Πανώτης μιλά στο «Έθνος» και καταθέτει την προσωπική του άποψη για τις εξελίξεις.
Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας τον κατέστησε στενό σύμβουλό του από το 1964 μέχρι το 1972 και το 1967 τον τίμησε με το οφφίκιον του Μεγάλου Ιερομνήμονος. Έτσι, σήμερα είναι ο αρχαιότερος των αξιωματούχων του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Με την ίδια τιμή τον περιέβαλαν ο Πατριάρχης Δημήτριος και ο νυν Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ο οποίος τον τίμησε με τον τίτλο του «συγγραφέως» του Οικουμενικού Θρόνου.
«Ουδείς θα τολμήσει»
Για το θέμα του σχίσματος ανάμεσα στις δύο Εκκλησίες ο καθηγητής είναι καθησυχαστικός. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, «το ουκρανικό ζήτημα θα λυθεί με τον καλύτερο τρόπο και ουδείς θα τολμήσει να κάνει παρατράγουδα». Εξάλλου πρόκειται για μια υπόθεση που κρατάει πάρα πολλά χρόνια. Ο πρώτος επίσκοπος στην Ουκρανία, όπως μας πληροφορεί ο καθηγητής, ήταν Ελληνας και καλλιεργήθηκε η ελληνική Παιδεία εκεί. Βοήθησε το κλίμα που είχε δημιουργήσει η βασίλισσα της Ρωσίας Ολγα, η οποία βαπτίστηκε στην Αγία Σοφία στην Πόλη. Δεσμοί που δεν καταλύθηκαν από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης.
Έτσι λοιπόν και η Εκκλησία εκεί πορεύθηκε διά μέσου των αιώνων, πάντα με συνείδηση ότι έχει σχέση με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
«Ο Οικουμενικός Θρόνος έχει δεδομένα προνόμια και δίκαια ακατάλυτα, τα οποία κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει. Τα παλιά κιτάπια δεν δείχνουν ότι το Κίεβο ανήκει στο Πατριαρχείο Μόσχας» υπογραμμίζει ο κ. Πανώτης. Ωστόσο, ο Μέγας Ιερομνήμων
του Οικουμενικού Πατριαρχείου είναι πεπεισμένος ότι όταν τελειώσει όλη αυτή η ιστορία, το
εκκλησιαστικό φρόνημα της Μόσχας θα είναι ακέραιο. «Το Πατριαρχείο Μόσχας δεν θα δημιουργήσει ζητήματα, γιατί γνωρίζει ότι ο λαός της Ρωσίας που είναι πιστός στην Ορθοδοξία δεν θέλει σχίσμα με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Τα σχίσματα τα χρεώνεται εκείνος που τα διαπράττει. Όσοι έχουν στο μυαλό τους τέτοιους "εξτρεμισμούς" πρέπει να καταλάβουν ότι δεν υπάρχει
μέλλον για τους σχισματικούς. Βλέπετε πώς έχουν καταντήσει οι "παλαιόπιστοι" (ονομά- ζονται οι χριστιανοί που αποσχίσθηκαν από τη Ρωσική Εκκλησία αντιδρώντας στην εκκλησιαστική μεταρρύθμιση του Πατριάρχη Μόσχας Νίκωνα το 1653) στη Ρωσία.
Η Αυτοκεφαλία είναι στα χέρια του εκάστοτε Οικουμενικού Πατριάρχη, αλλά το σχίσμα είναι στη διάκριση εκείνων που πάνε να το φτιάξουν. Το "φιλοτεχνούν". Το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν τρομοκρατείται. Έχει υποστεί τόσες συμφορές από τη διαχρονική του περιπέτεια, που αποτελεί θαύμα και μόνο ότι υπάρχει ως θεσμός» λέει με έμφαση.
Από τους ιερούς κανόνες
Ως προς το ζήτημα των «πρωτείων» στην Ορθοδοξία, όπως σημειώνει ο κ. Πανώτης «αυτό είναι καθορισμένο από τους ιερούς κανόνες. Ο κ. Κύριλλος πήγε στον Οικουμενικό Πατριάρχη και πρώτα προσκύνησε και άναψε κερί στον Πατριαρχικό Ναό και μετά ανέβηκε στον κ. Βαρθολομαίο, ο οποίος τον υποδέχθηκε στην είσοδο του ασανσέρ και όχι
απλά στο γραφείο του. Ο Παναγιότατος ανοίγει στην αγκαλιά του σε όλους». Όσο για το ποια μορφή θα έχει το Αυτοκέφαλο, αν και αυτό δεν έχει γίνει γνωστό μέχρι στιγμής, ο καθηγητής παίρνει το ρίσκο να μας απαντήσει ότι θεωρεί πως θα υπάρχει μια τοπική Εκκλησία, η οποία όμως θα διοικείται με όρους.
«Σε κάθε έθνος μια τοπική Εκκλησία. Το Πατριαρχείο Μόσχας θα αναγκαστεί να προσαρμοστεί στη νέα εκκλησιαστική πραγματικότητα. Τα Αυτοκέφαλα, όσα εδόθησαν και θα δοθούν, είναι υπό την έγκριση της Οικουμενικής Συνόδου. Ο σημερινός Πατριάρχης
είναι αποφασιστικός, ξέρει τι θα κάνει, το ίδιο και η Σύνοδος.
Νομίζω όμως ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης δεν θα αγνοήσει το Πατριαρχείο Μόσχας. Οι ρωσόφιλοι με τους ρωσόφιλους και οι ουκρανόφιλοι με τους ουκρανόφιλους...» προσθέτει με νόημα ο καθηγητής
