Ο Μάξιμος ο Γραικός, ο «Φωτιστής» των Ρώσων σιδηροδέσμιος στην ειρκτή της μονής Βολοκολάμσκ γιατί τους δίδασκε να σέβονται την ορθόδοξη Παράδοση και κανονική Τάξη για να τιμούν τη Μητέρα τους Εκκλησία. Ρωσική λιθογραφία του 19ου αιώνα.
Αφιέρωμα στη Μοσχόβια πατριαρχία
Η ΔΟΛΟΠΛΟΚΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΤΙΜΗΘΕΙ Η ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ
ΜΟΣΧΑΣ ΜΕ ΤΗ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑ
Επί μισό αιώνα μετά την Ἀλωση του 1453 οι Μητροπόλεις των προς Άρκτον επαρχιών του Οικουμενικού Θρόνου απομονώθηκαν λόγω των κασμοϊστορικών γεγονότων εκείνης της εποχής. Η εκκλησιαστική ζωή των «εν τοίς βαρβαρικοίς» λαών μακράν της «Πηγής της Ευσέβειάς» τους περιέπεσαν σε λατρευτικές αταξίες από μεταφραστικά λάθη και η αμάθεια άνοιξε το δρόμο σε αυθαιρεσίες που οδηγούσαν στην εσωτερική ακαταστασία.στη Ρωσία. Στις αρχές του 16ου αιώνα ο Οικουμενικός Πατριάρχης Θεόληπτος Α΄(1513-1522) περιόδευε στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και πληροφορήθηκε την απαιδευσία και αταξία των ορθοδόξων Ρώσων και απέστειλε εκεί τον μητροπολίτη Ιωαννίνων Γρηγόριο μαζί με Αγιορείτες μοναχούς και τον πεπαιδευμένο μοναχό Μάξιμο Γραικό (Μιχαήλ Τριβόλη) για να «φωτίσουν» το ρωσικό κλήρο και λαό. Ο Μάξιμος συμβούλεψε τους εκεί χριστιανούς να επανασυνδεθούν με την ελληνική μορφωτκή παράδοση της Μητέρας τους Εκκλησίας που άρχισαν ήδη να εκτιμούν και οι ευρωπαϊκοί λαοί και ειδικά να τιμούν τις διατάξεις της ασκήσεως στην καλογερική ζωή τους και δυσαρέστησε τους ασυνεπείς μοναχούς και θέλησαν να τον εξοντώσουν. Τον κατηγόρησαν ως πράκτορα του σουλτάνου και ο επιχώριος μητροπολίτης Δανιήλ πρωτοστάτησε για να καταδικαστεί σε ειρκτή φυλάκιση 23 χρόνια με στέρηση της Θείας Ευχαριστίας. Την εκτέλεση της ποινής άρχισαν από το Βολοκολάνσκ και μετά στη μονή Τβέρ (1531-1551). Η βαρβαρική αυτή συμπεριφορά εμπνεόταν από όσους ονειρεύνταν να μεταφέρουν την Αυλή των Παλαιολόγων στη βασιλεία των τσάρων σύμφωνα με τα γραπτά του μοναχού Φιλοθέου από το Πσκώφ που αναφέρονταν περί δήθεν κληρονομιών και θρύλων για την ανάδειξη μετά την πτώση της Νέας Ρώμης στα χέρια των Αγαρηνών, της Μόσχας ως της Τρίτης Ρώμης. Έκτοτε οι φαντασιώσεις αυτές ταλανίζουν επί πέντε αιώνες την κάθε ηγεσία «πασών των Ρωσιών» και με αυτές επιχειρει να φθείρει το κανονικό κύρος της Μητέρας τους Εκκλησίας με το ζήλο «κακότροπης» θυγατέρας ( Παρ.ιδ΄15 και ιζ 21) κατά το «καταθύμιό» της. ί Η αρκταία θυγατέρα της Μητρός Εκκλησίας «μυκτηρίζει» την εαυτής Μητέρα μήπως ισοπεδώσει τα θεσμισμένα υπό των Ιερών Κανόνων προνόμιά της. Η «ψευδής δόξα παρασύρει σε μύριες εκτροπές» κατά τον αρχαίο φιλοσοφούντα θεολόγο Κλήμεντα τον Αλεξανδρέα (Migne P.G. τ.8. στ..753). Η πλέον δελεαστική εκτροπή συμβαίνει όταν εξαίρεται η σημασία του γιγαντισμού στο πεδίο της μάχης που θυμίζει τα ιστορούμενα στο Α΄ Βασιλειών (ιζ΄1-54). Ο Φιλισταίος Γολιάθ δείχνοντας τον γιγαντισμό του και προσπαθεί να καταπτοήσει με «ωνειδισμους» της σμικρότητας του Δαυίδ που γνώριζε καλό σημάδι και μέ ένα «βότσαλο από χείμαρο επάταξεν αυτόν»! Η κομπορρημοσύνη του Γολιάθ έχει τη παθογένεια του γίγαντα που με τη δύναμή του μπορεί τους πάντες να υποτάξει και εξ αυτού προκειπτει : «Το Σύνδρομα του Γολιάθ» με το οποίο τρομοκρατεί τούς αδαείς του «Κανονικού Δικαίου» της Εκκλησίας.
Το τελευταίο τέταρτο του 16ου αιώνα ήταν δυσμενές για τη Ρωμιοσύνη στη Πόλη και σε όλη την οθωμανική επικράτεια. Όταν ανήλθε στην εξουσία ο Μουράτ Γ΄(1574-1595) και απέκτησε εκ της εξισλαμισμένης βενετσιάνας σουλτάνας Βάφα-Σαφιγιέ τον πρωτότοκο διάδοχό του αυξήθηκε η απειλή των εξισλαμισμών γιατί έλαβαν προσοδοφόρα δελεαστική κοινωνική τροπή. Τότε η Οθωμανική Αυλή επί 52 ημέρες εόρτασε τη «περιτομή» του Μεχμέτ Γ΄ με δελεαστικές οικονομικές και κοινωνικές προνομίες για όσους Ρωμιούς εξισλαμίζονταν! Μόνον στη Πόλη σε ενάμιση μήνα περιτμήθηκαν 6.000 οικογένειες της ρωμαίϊκης φτωχολογιάς! Το νέο αυτό στρατήγημα για να εκπορθήσουν τις ψυχές των μη μουσουλμάνων με οικονομικά και κοινωνικά δοσίματα και ανταλλάγματα έκαμψε το ορθόδοξο φρόνημα και «τούρκεψαν» πολλοί. Αυτοί μάλιστα άρχισαν να μεταβάλλουν τους ορθόδοξους ναούς τους σε τζαμιά! Πριν λίγα χρόνια επί Ιερεμία Α΄ (1522-1545) είχε αμφισβητηθεί αν η βασιλεύουσα κατακτήθηκε η κατόπιν συνθήκης και επιβεβαιώθηκε η συμφωνία Πορθητή και Γενναδίου τώρα ο πατριάρχης Ιερεμίας Β΄, ο λεγόμενος «τρανός» για το κύρος και τη μόρφωσή του «τρανός» για το κύρος και τη μόρφωσή του με σθένος αντιστάθηκε για τη νέα αυτή καταπάτηση της Συμφωνίας Πορθητή και πατριάρχη Γενναδίου. κατόπιν καταγγελίας για δήθεν «συνωμοσία» του Πατριάρχου με τους θεολόγους της Βιττεμβέργης με την οποία εξόρισε τον Φεβρουάριο 1584 επί πενταετία στη Ρόδο. Ο πλάγιος αυτός διωγμός είχε ως συνέπεια να ξεριζωθεί το Πατριαρχείο από τον πέμπτο λόφο της Πόλεως μετά από 135 χρόνια παραμονής του στη Μονή της Παμμακαρίστου (1456-1591) και την πατριαρχία 25 σπουδαίων Πατριαρχών που προστάτευσαν με θυσίες και κόπους το Γένος των Ορθοδόξων Για να διαιωνίσει τη «Νίκη» του στην Ιβηρία και στο Αζερμπαϊτζάν μετέτρεψε το 1591 την «Παμμακάριστο» σε «Φετχιέ τζαμί» και το άστεγο Πατριαρχείο κατέφυγε στο Βλάχ-Σαράϊ όπου ο ναό της «Παναγίας της Παραμυθίας». Όταν επανήλθε ο πατριάρχης Ιερεμίας Β΄ από τη Ρόδο «ηύρε την εκκλησία σμαγίδα και έκλαυσε πολλά και εκάθησεν εις τα οσπήτια των Βλάχων».
Ο πατριάρχης Αντιοχείας Ιωακείμ Ε΄ (1567-1585) για να συγκεντρώσει «ελεημοσύνες» για τους πτωχούς Ελληνορθοδόξους της Συρίας ταξίδευσε στη Μόσχα το 1586. Εκεί βασίλευε ο τσάρος Θεόδωρος, γιός του Ιβάν του Τρομερού και ήταν «μαλακογνώμων» τύπος, δηλαδή άσχετος με τα καθήκοντά του και στην ουσία την εξουσία ασκούσε ο τετραπέρατος ταταρικής καταγωγής κουνιάδος του Βόρις Γκουντούνωφ.
Βόρις Γκουντούνωφ
Αυτός έγινε και μετά το θάνατο του τσάρου de facto αντιβασιλεας (1584-1597). και στοχάστηκε να γίνει και τσάρος. Για να το πετύχει αυτό οργάνωσε μία ολόκληρη δολοπλοκία που άρχισε από την ύψωση του μητροπολίτη Μόσχας Ιώβ σε Πατριάρχη και ως νέος Πατριάρχης να παράσχει τη δεδομένη στιγμή την αντιπαροχή του με τη στέψει του Γκουντούνωφ σε τσάρο! Γι’ αυτό ο Γκουντούνωφ ζήτησε τη μεσολάβησή του Αντιοχείας Ιωακείμ Ε΄ να εισηγηθεί σχετικά στον Οικουμενικό Πατριάρχη Ιερεμία Β΄ να έλθει και τιμήσει τη Μόσχα με την πατριαρχία γιατί: « η Εκκλησία της διαπλάτυνε την Ορθοδοξία στην επικράτειά του κράτους του». Ως βασικό παράδειγμα γι’ αυτό είπε «όπως έγινε και με την Αρχιεπισκοπή της Νέας Ρώμης που επεκτάθηκε πέραν του Βοσπόρου το ίδιο να γίνει και με τη Μόσχα για να κυβερνηθούν υπό την πατριαρχική επιστασία καλύτερα οι επαρχίες της Ρωσίας»! Το επιχείρημα αυτό απηχεί επιρροή των ονείρων του μοναχού Φιλοθέου από το Πσκώφ για τη «Τρίτη Ρώμη»! Πραγματικά, ο Αντιοχείας Ιωακείμ συναντάται με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Ιερεμίας Β΄ σε ημέρες τις μεγάλης δοκιμασίας του Γένους από τα συμβάντα και τον πείθει να δέχθηκε την πρόσκληση του τσάρου μήπως βρεθεί τρόπος στηρίξεως του ποιμνίου του και μήπως ενισχυθεί το κύρος του ενώπιον του σουλτάνου. Ο Μουράτ Γ΄ έδωσε άδεια στον Πατριάρχη να ταξιδεύσει στη Μόσχα γιατί με την επιστροφή του θα κόμιζε «πολλούς παράδες»(περσί), ακόμη σε περίπτωση μη επιτυχίας συμφωνίας με τον τσάρο θα αποδυνάμωνε τον Πατριάρχη που το οθωμανικό ανακτοροσυμβούλιο τον γνώριζε ως άγρυπνος φύλακας των προνομίων του.
Στα μέσα Ιουλίου του 1588 μεταβαίνει ο πατριάρχης Ιερεμίας στη Μόσχα συνοδευόμενος από τους μητροπολίτες Μονεμβασίας Ιερόθεο και Ελασσόνος Αρσένιο και τρείς ιερείς και με τον αρχιδιάκονό του. Ο Γκουντούνωφ οργάνωσε μεγαλειώδη υποδοχή δια μέσου του ενθουσιώδους πλήθους στον έφιππο Πατριάρχη και στους έφιππους μητροπολίτες του από τη πύλη της Μοσχοβίας μέχρι τη καρδιά της πόλεως στο λόφο του Κρεμλίνου όπου και βρίσκεται ο μεγαλοπρεπέστατος καθεδρικός ναός της «Κοιμήσεως της Θεοτόκου» (1479), το γνωστό σήμερα ως «Ουσπένσκι Σομπόρ», όπου εκεί φυλασσόταν και η περίφημη εικόνα της «Παναγίας του Βλαντιμίρ» και εστέφοντο οι τσάροι! Στο Καθεδρικο αυτό ναό τελέσθηκε η επίσημη υποδοχή του Πατριάρχη με Δοξολογία και φιλοξενήθηκε στο παρακείμενον τότε «Οίκο των Μητροπολιτών», που αργότερα έγινε «Ανάκτορο των Πατριαρχών». Ο Γκουντούνωφ κράτησε τη πνευματική δύναμη του Πατριάρχη στο Κρεμλίνο και εκεί διατύπωσε το αίτημά του νομίζοντας πως αυτό ήταν μία απλή πατριαρχική απόφασή όπως οι πολιτικές αποφάσεις του. Οι περιποιήσεις που προσφέρθηκαν κατά τη πατριαρχική αυτή επίσκεψη ήταν εντυπωσιακές και προέκυψαν «ελέη» για την αντίσταση στον παρατεινόμενο πειρασμό του εξισλαμισμού της ορθόδοξης πτωχολογιά της Πόλης, αλλά και για τη στέγαση του Πατριαρχείου.
Όμως η σύσταση πατριαρχίας για πρώτη φορά μετά από τον Ε΄ αιώνα ήταν μία ιερή διαδικασία κατά την Ορθόδοξη Εκκλησιολογία αφού θα συνίστατο ένα «Άγιον Έθνος» κατά «το σύστημα νομιμοφροσύνης που έθεσε ο ίδιος Χριστός» (Α΄ Πέτρ. β΄.9). Αυτό επέβαλε να τηρηθούν οι προς τούτο κανονικές προϋποθέσεις που ρυθμίζονται από το πατριαρχικό δίκαιο με αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων. Η χορήγηση της ύπατης τιμητικής αξίας μεταβιβάζει αποστολικό «πρωτείο» με παράδοση και πείρα αιώνων σε «Εκκλησία Εθνους» και η διαδικασία αυτή απέχει από κάθε «εθνοφυλετισμο» που στήριζε η Συναγωγή. ¨Η κρατική οντότητα για πρώτη φορά τα νεώτερα χρόνια θέλησε η τοπικής Εκκλησία να περιβληθεί με αυτή με την ύπατη τιμή. Αυτό απαιτούσε τη «διαγνώμη» της σήμερα υφιστάμενης «Τετραρχίας» των παλαίφατων Πατριαρχείων της Μέσης Ανατολής. Επομένως η κανονική σύσταση της πατριαρχίας απαιτεί χρόνο και ερχόταν ο βαρύς μοσχοβίτικος χειμώνας. Ο Γκουντούνωφ φορτικά επέμενε πως υπάρχει η εξουσία του τσάρου Θεόδωρος και ο μητροπολίτης Μόσχας Ιώβ, αλλά ο πατριάρχης Ιερεμίας Β΄ αντιπρότεινε ότι πρέπει να τηρηθεί η κανονική Τάξη που αρχίζει ἀπό το πλήρωμα του κλήρου και του λαού και πρότεινε την έναρξη της διαδικασίας διακριβώσεως του θελήματός του και όχι μόνον η θέληση της ηγεσίας του για να προχωρήσει η κανονικότητα της εκλογή του νέου προκαθημένου. Πραγματικά αυτό διεξήχθηκε επί εξάμηνο και ολοκληρώθηκε μετά την Πρωτοχρονιά του 1589. Στις 23 Ιανουαρίου διενεργήθηκαν οι «κανονικές ψήφοις» και προέκυψε το «Τριπρόσωπο» με υποψηφίους τους:: Μόσχας Ιώβ, Νοβγκορόδου Αλέξανδρο και Ροστόβου Βαρλαάμ τότε ¨ο Πατριάρχης κατά το προνόμιο του έδωσε στον τσάρο να εκλέξει τον νέον «Πρώτον» της τοπικής Ιεραρχίας και αυτός ήταν πάλι ο πολύς Ιώβ. Στις 26 Ιανουαρίου παρόντος του Οικουμενικού Πατριάρχη πραγματοποιήθηκε η ενθρόνισή του με την πρέπουσα Τάξη και περισσή μεγαλοπρέπεια στον Καθεδρικό ναό της Κοιμήσεως Θεοτόκου στο Κρεμλίνο. Αν συγκρίνουμε τη διαδικασία που εφήρμοσε το 1558 ο πατριάρχης Ιερεμίας Β΄ για την εκλογή του τότε προκαθημένου της Μόσχα με αυτή που εφήρμοσε μετά 460 χρόνια ο πατριάρχης Βαρθολομαίος για τη λύση του «Ουκρανικού ζητήματος» για να αντιληφθούν οι εγχώριοι κεκράκτες της Μοσχοβίτικης προπαγάνδας πόσο πολυτιμότατος και ύπατος θεσμός της Ορθοδοξίας είναι το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Ο πατριάρχης Ιερεμίας Β΄
Ο πατριάρχης Ιερεμίας Β΄ επέστρεψε στην έδρα του τον Μάϊο του 1559 και κάλεσε τους Πατριάρχες της Μέσης Ανατολής σε Μεγάλη Σύνοδος για να κυρωθεί η απόφασή του για τη Μοσχόβια πατριαρχία. Αυτή συνήλθε τον Φεβρουάριο του 1590 στο Βλάχ-Σαράϊ με τη συμμετοχή του Κων/πόλεως Ιερεμίου Β΄, του Αντιοχείας Ιωακείμ και του Ιεροσολύμων Σωφρονίου και δεν παρέστη ο γνωστός για τις κανονικές γνώσεις του Αλεξανδρείας Μελέτιος ο Πηγάς. Αυτός είχε επιφυλάξεις για τη χρήση της πατριαρχίας από τούς Ρώσους. Η τακτική της «διαπλατύνσεως του κράτους δια της Εκκλησίας» έδειχνε σαφέστερα τι σημαίνει πατριαρχία κατά τη τσαρική νοοτροπία. Ο Γκουντούνωφ τὀτε ζήτησε να επαναληφθεί με τη συμμετοχή του Αλεξανδρείας η Σύνοδος το 1593 προκειμένου να επικυρωθεί η πρώτη απόφαση περί του Πατριαρχείου Μόσχας! ΄Ομως, όπως έδειξαν οι μετά ταύτα εξελίξεις, η πατριαρχία στα χέρια του τσαρικού καθεστώτος μεταβλήθηκε σε «κρατικό όργανο» και συγκροτήθηκε ένα «ανίερο προτεκτοράτο» μέσα στο οποίο εγκλωβίστηκαν Εκκλησίες άλλων λαών από το γιγαντισμό του Ρωσικού «Σύνδρομου του Γολιάθ»!
Τώρα η απομόνωση της Εκκλησίας της Ουκρανίας τελείωσε και ο ιμπεριαλισμός στα εκκλησιαστικά παρέρχεται και η αρχαία κανονική Τάξη επιβάλλεται στην Ορθοδοξία για να «εφησυχάσουν» οι «εθνοφυλετικές» βαττολογίες και οι χαμερπείς απειλές από «αναθεματισμένα» από τους Πατέρες αρχιερατικά χείλη. Αυτό το θέμα θα μας απασχολήσει και σε προσεχές ιστορικό σημείωμά μας γιατί η «Αλήθεια είναι ανίκητη»!-
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Σπ. Ζαμπέλιος. Καθίδρυση Πατριαρχείου εν Ρωσία. Αθήνησι 1859 σσ. 75 και Γρ. Παπαμιχαήλ. ΜΑΞΙΜΟΣ Ο ΓΡΑΙΚΟΣ. Ο πρώτος Φωτιστής των Ρώσων. Αθήναι.1950 σσ 659 και Ηλιουπόλεως Γεννάδιος. Περί Ναών τινών της ΚΠόλεως. Περ. «Ορθοδοξία», τ.11&12 (1937).
