ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΜΙΚΡΟΓΙΑΝΝΑΝΙΤΗΣ

                                 Στην ηρωϊκή Βόρεια Ήπειρο και κοντά στους «Άγιους Σαράντα»στο χωριό της Δρόβιανης γεννήθηκε το 1903 ο Αναστάσιος Γραικός. Παιδιόθεν ανατράφηκε από τους γονείς του με δύο στόχους «με την παιδεία και τη νουθεσία του Κυρίου»και με την αφοσίωσή του στην προγονική  του ελληνικότητα. Μεγάλωσε σε μία περιοχή με δεκάδες ελληνοχώρια που ποτέ δεν έπαυσαν να θρησκεύουνορθόδοξα και να μιλούν ελληνικά, όπως ποτέ δεν σκέφτηκαν  ότι κάποτε θα επιχειρηθεί να αποξενωθούν από αλλοεθνή εξουσία! Όταν περάτωσε την στοιχειώδη μαθητεία θέλησε να  συνεχίσειτις γυμνασιακές σπουδές του κοντά σε συγγενείς τουσε  Σχολαρχείοτου «Κλεινού Άστεως» των Αθηνών. Και πραγματικά μαθήτευσε κοντά σε κράτιστους φιλολόγους  καθηγητές με άριστες επιδόσεις που του άνοιξαν το δρόμο για πλατύτερο άνοιγμα στο πέλαγος της Ελληνομάθειας. Μέχρι το Σεπτέμβριο του 1916 η Βόρεια Ηπειρος είχε αναμφισβήτητη την ελληνικότηταμάλιστα στηριζόμενη από την «Συμμαχία της Antant» τουλάχιστον μέχρι την ειρήνευση του 1918. Όμως απότις Νοεμβριανές εκλογές του1920θριάμβευσαν στην Ελλάδα οι αντίπαλοι της «Συμμαχίας Antant»και οι Δυτικοευρωπαίοι αναθεώρησαν την συμμαχική στάση τους κai αγκάλιασαν το Σερβικό έθνος και το βοήθηκαν να καταλάβει στην περιοχή της λεγόμενης «Άνω Μακεδονίας» και να αυξηθεί προς νότο  στις παραλίμνιες περιοχής των Πρεσπών όπου στο παρελθόν υφίστατο η αρχιεπισκοπή Αχρίδος. Αλλά βοήθησαν και το νεοσύστατο Αλβανικό κράτος να σταθεί στα πόδια του και αντί να αυξηθεί προς βορρά όπου αφθονούσε ο Σερβικός πληθυσμός να στραφεί προς νότο και να προσαρτήσει την ελληνικότατη περιοχή της Βορείου Ηπείρου. Έτσι πληρώθηκε από τους νικητές του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου  «Εθνικός Διχασμός» των Ελλήνων! Όμως η «Μικρασιατική Καταστροφή» του 1922  έδωσε την ευκαιρία   στην Ιταλία  να στηρίξει το Αλβανικό κρατίδιο και στην Βόρεια Ήπειρο, και η πατρίδα του Αναστασίου Γραίκα υποδουλώθηκε στα Τύραννα και εκείνος αναζήτησε ως άλλο τόπο καταφυγής  την εν Χριστώ ελευθερία του και προτίμησε εκεί που ζούν οι βιαστές της «Βασιλείας των Ουρανών»και «υπάρχει το Πνεύμα του Κυρίου και καθιδρύει και η ελευθερία» (Β΄.Κορ.γ΄. 17), και ο Τάσος Γκραίκας κρυφά από τους δικούς του το 1924  προτιμά ως δικλίδα ασφαλείας της «Ελευθερίας» του και πορεύεται στην Αθωνική Πολιτεία. Όμως στην Πολιτεία αυτή συνυπάρχουν δύο μορφές αναχωρητικού βίου, ο ένας είναι ο πολυάνθρωπος κοινωνικός μοναχισμός των ιερών μονών, είτε υπό την κοινοβιακή ή την  ιδιόρρυθμη μορφή καθώς και η μονήρης εγκαταβίωση των «ελαχίστων» σε μικρή καλύβι μέσα στα όρια της κυριαρχίας της περιοχής της μονής.

                           Πέραν των ορίων της Λαυριώτικης Σκήτης της Αγίας Άννης αριστερόθεν  του ακρωτηρίου του  Νυμφαίου, στις σημερινές «Πίννες» υπάρχει μικρό άνυδρο πλάτωμα  κορυφής όπου υφίστατο «μία ωραία καλύβηυψούμενη ως μία σκοπιά». Στην «Αθωνίτικη αυτή Άκρα» διαβίωσαν προς μείζωνα τελείωση  ο περίφημος «Πνευματικός» παπά-Γρηγόρης καθώς και πολλοί άλλοι διακριτικοί πατέρες στις γύρω καλύβες, όπως ήταν ο παπά-Σάββας, ο παπά-Κοσμάς και άλλοι που ήρχοντο εκεί και εξωμολογούντο Αγιορείτες μοναχοί και Προηγούμενοι και «μεταξύ αυτών και ο ησυχαστής πατριάρχης Ιωακείμ Γ΄», όταν ως «καλογέρευε» στον Μυλοπόταμοστα τέλη του 19^ου αιώνα, καθώς και λαϊκοί προσκυνητές «προς ιλασμόν αμαρτιών, συγχώρηση ανομιών και ίαση ασθενημάτων». Ο τόπος όμως αυτός είναι κατ’ εξοχήν αγιασμένος από πλειάδα έξοχων αγίων αναστημάτων, όπως ήταν «Αγάπιος Λάνδος» ο Κρητικός που έγραψε την «Αμαρτωλών Σωτηρία» τον 17^οναιώνα και οδοδεικτεί την αρχή της «Μικραγιαννάνας» και στο βάθος την έρημο των «Κατουνακίων», που τα τέλη του 19^ου  αιώνα εγκαταστάθηκε Δανιήλο Σμυρναίος (+1929) και από το 2003 είναι  ο Όσιος γεννήτορας των σημερινών Αγιορειτων «Δανιηλαίων». Ο Εορτασμός της χιλιετηρίδος από της συστάσεως της Μεγίστης Λαύρας στον Άθωνα το 1967 ήταν η δεύτερη ευκαιρία μεταβάσεως στο Άγιο Όρος αυτή τη φορά με όμιλο Κυκλαδιτων φίλων και εκεί ήλθε να με συναντήσει ο π. Γεράσιμος με τον εκ Κέας συγγενή μου π. Διονύσιο για την συνεργασία μας στην Θ.Η. Εγκυκλοπαιδεία. Και έκτοτε συνεδέθηκα στενά μαζί του.

Εξ αυτής της γνωριμίας μας πορεύθηκα το 1964 στην περιοχή της Μικράς Αγίας Άννας ανακαλώντας  τις εφηβικές αναμνήσεις μου από τις διηγήσεις του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη «Με του βορηά τα κύματα» και τότε εκεί συνήντησα δύο μόνον Λαυριώτικες καλύβες. Η  πρώτη καλύβη ήταν το καταφύγιον  του Μικρασιάτη ιερομόναχου Μελετίου και τιμούσε τον «Πρόδρομο και Βαπτιστή Ιωάννη», πρωτοστάτη της ερημικής ασκήσεως. Σε αυτόν προσήλθε σε ηλικία 19 ετών και έβαλε «μετάνοια» γενόμενος υποτακτικός ο βορειοηπειρώτης Αναστάσιος-Αθανάσιος Γραικός. και εντάχθηκε ως υποτακτικός του Μελετίου για να γίνει μοναχός. Όμως ο Μελέτιος ήταν κρυφός «ζηλωτής» και οπαδός της κινήσεως των πολεμίων   της «Ημερολογιακής Μεταρρυθμίσεως» του 1923 και επέσπευσε την μοναχικήν «κουράν» του προσελθόντος μέχρι την 20^ην   Οκτώβριο 1924 και τον ονόμασε Γεράσιμον μοναχόν. Οι εξ Αθηνών Παλαιοημερολογίτες τον πλάνεψαν  και έγινε «ιερέας» τους.  ***Μεταπολεμικά μάλιστα είδα παρόμοια περίπτωση Αγιορείτη περιφερόμενου με το δισάκι των «ιερών» του στον ώμοαπό εξωκκλήσιο σε εξωκκλήσιοστα περιβόλια του Μοσχάτου, πάντα  πανέτοιμο να «λειτουργήσει» αντί πινακίου φακής! Έτσι η καλύβη του  «Τιμίου Προδρόμου»με την ευλογία της Μεγίστης Λαύρας  περιήλθεστην κυριότητα του μοναχού Γεράσιμου που μόνος πλέον προσευχόμενος εργαζόταν εκεί προς επιβίωση αρχικά μεν την ξυλογλυφία σφραγίδων των προσφόρων, όμως ως εγγράμματος μοναχός προσελήφθει και ο αρχειοφύλαξ και βιβλιοφύλαξ στην Σκήτη της Αγίας Άννης, δεδομένης μάλιστα της ευφυΐας και φιλομάθειας του ασχολήθηκε όχι μόνον  με μελέτη και σπουδή της Αγιολογίας και  Υμνολογίας αλλά κατέχοντας και το ποιητικό τάλαντο ασκήθηκε κατά τον Μεσοπόλεμον και κατά την εποχήν της Κατοχής και μελετούσε το γραφέν υπό του Γρηγόριο Νύσσης ότι η μελέτη «επί τοις υπάρχουσιν ημίν αγαθοίς  ανατιθεμένη τω Θεώ ευφημία αποτελείκαι το εντρίφηματης ιερής «ευφημίας» των  ύμνων της Εκκλησίας μας. Ο π. Γεράσιμος κυριολεκτικά είχε πλήρη γνώση του υμνολογικού πλούτου των βιβλιοθηκών  των αθωνικών μονών, άλλά με το προσωπικό του ποιητικό τάλαντο ευφήμισε και σύγχρονα ιστορικά συμβάντα με ισάξιο τρόπο,  όπως έπραξαν και οι πρό αυτού υμνογράφοι. Έτσι καλλώπισε και συνεπλήρωσε τις παλαιότερες ακολουθίες με 37.000 σελίδες νέων ύμνων το υμνολόγιον  της Εκκλησίας μας.  Ο αείμνηστος «χειραγωγός»  μου εκ παιδός στην Θεολογία καθηγητής  Γρηγόριος Παπαμιχαήλ το 1953 δημόσια στην Ακαδημία Αθηνών τόνισε πως ο π. Γεράσιμος Μικρογιαννανίτης: «αποτελεί μία σπάνια Αγιορειτική προσωπικότητα, όχι μόνον για την σπάνια ελληνομάθειάς του, αλλά  και για την καταπληκτική ποιητική του ευχέρεια στη σύνθεση των τροπαρίων  και στην δαψίλεια των νοημάτων τους και στην καλλιέπεια της γλώσσης τους, ακόμη δε και στο ρέον ύφος τους και την αρμονίας όσων  συγγράφων φιλοτεχνεί». Πραγματικά αυτά τα σπάνια προσωπικά χαρίσματα τα διαπίστωσα και ο ίδιος όταν τον γνώρισα το 1963  στην Μεγίστη Λαύρα κατά  την «κατά Χιλιετηρίδα του Αγίου ΄Ορους». Όταν εγνώρισα τον ίδιο τότε παρακαλέσα τον φίλο π. Ιωάννη Ράμφο να γράψει το βιογραφικό του  σημείωμα και  το έδωσα στη Θ.Η.Ε. προς δημοσίευση ως ο αρμόδιος. *** Βλ.στον  Δ΄ τόμο της Θ.Η.Ε.  του  1964 κι στις σελίδες 350-351.

                                        Στην «Μικραγιάννα» γειτονική καλύβη προς εκείνη του «Προδρόμου» ήταν της Μεγάλης Κυρίας του Άθωνα αφιερωμένη στην «Κοίμησή της Θεοτόκου». Εκεί επί μακρόν εγκαταβίωσε ο πολύφατος Γέροντας π. Αβιμέλεχ Μπονάκης (1873-1965)*** Αντ. Στιβακτάκη. Γέροντας Αβιμέλεχ. ΙεράποληΚρήτης 2011.ο οποίος λόγο γήρατος επέστρεψε στην πατρίδα του την Κρήτη και την καλύβη του κατά σύσταση μάλλον του π. Γερασίμου η  Μεγίστη Λαύρα την ανέθεσε στον πατριώτη μου π. Διονύσιον Ξέστερνο εκ Κέας τότε χειροτονηθέντα υπό του ζώντος στη Σκήτη της Αγίας Άννης Μιλητουπόλεως Ιερόθεου ο οποίος και τον κατέστησε  «Πνευματικόν» για να παιδαγωγεί εις Χριστόν φερέλπιδες νέους, μερικοί των οποίων  ανήλθαν και στο αρχιερατικό αξίωμα. Ο π. Γεράσιμος εργαζόμενος το αρχείο της Σκήτης συνάντησε την ιστορία των δύο συνασκητώνπου μετέφεραντον  16^ου  αιώνα την μοναστικήν παράδοση των Στουδιτών της Κωνσταντινουπόλεως στον Άθωνα. Αυτοί ήταν ο Διονύσιος ο Ρήτορας και ο εκ Στρατονίκης υποτατακτικός του Μητροφάνης που τα ασκητικά παλαίσματα τους φαίνεται πως άφησαν εποχή στην «Μικραγιάννα» και το1946 αποφασίζουν εκτός της κοινής προσευχής του π. Διονυσίου ως ιερέυς και του π. Γερασίμου ως ιεροψάλτου και ο μεν πρώτος να είναι ο οικονόμος για την βιωτική μεριμνά τους ο δε δεύτερος να συνεχίσει αμέριμνος και πλήρως την υμνογραφική προσφοράν του στην «ευφημία»  του Θεού. Όταν άρχισε να γνωστοποιείται  η συνθετική ικανότητα νέων ύμνων του π. Γερασίμου τον πλησίασαν πολλοί ευλαβείς νέοι με μοναχική κλήση και θέλησαν να ενταχθούν στην συνοδεία του όπως ήταν ο ευλαβέστατος π. Μητροφάνης, ο καλλικελαϊδος π. Σπυρίδων, ο φιλαιδήμων σχολάρχης π. Νικηφόρος που εκλέχτηκε Ιεράρχης των Αλεξανδρέων και ο φίλεργος Ναθαναήλ γενόμενος Ιεράρχης στην Αλβανία  και ο φέρελπις τότε νέος π. Νεκτάριος. Έτσι άρχισε να συγκροτείται άτυπα περι τον Γέροντα π. Γεράσιμος η οικογένεια των «Γερασιμαίων» και άτυπα να συγκροτείται το 1956 σε σπηλαιώδη βράχο  που ήταν ταπεινόν προσευχητήριον, μοναστηριακή  «λιτή» που έλαβε την μορφήν εκκλησιδίου το οποίον αφιερώθηκε στους προσφιλείς τους «Οσίους  πατέρες  Διονύσιον τον Ρήτορα και τον μαθητήν του Μητροφάνη τον Πνευματικόν» και τους τιμούσαν εκεί την 9^ηνΙουλίου με κατανυκτική Αγιορειτική  «Αγρυπνία» που από το ψαλτήρι της περνούσαν οι δοκιμώτεροι μοναχοί ιεροψάλτες και την  ακρίβεια της τάξεως επιστατούσε το «άγρυπνον όμμα» του Γέροντα Γεράσιμου ως μόνιμου «τυπικάρη». Μετά την «Απόλυση» οι εκκλησιαζόμενοι στην «Τράπεζα»,  αφού άκουγαν το επιτραπέζιο πατερικό ανάγνωσμα ξεκινούσε η συνεσθίαση των συνδαιτημόνων και μετά η ανταλλαγή των βιωθεισών σκέψεων επί  των τελεσμάτων κατά την εόρτιον αυτήν σύναξη όπως στα αρχαία «Συμπόσια».  Ο Γέροντας ήταν ανεξάντλητος σε απαντήσεις για αγιολογικά και υμνολογικά ερωτήματα και μας εβεβαίωνε ότι τα ψαλτήρια του Άθωνα δοξολογούν τον Τριαδικόν Θεόν επί μία τουλάχιστον χιλιετία καλλιεργώντας όλα τα είδη της υμνολογίας που προέρχονται από  κληρονομία του Βυζαντινού παρελθόντος μας. Από τα συναξαριστικά κείμενα του παρελθόντος αντλούνται οι πλέον αυθαιντικές πληροφορίες της ύλης για την σύνθεση των ύμνων κάθε Ακολουθίας. Ο «υμνογραφικός» ζήλος του π. Γερασίμου μας  οδήγησε στην βαθύτερη γνώση του παραδοθέντος υμνογραφικού  πλούτου. συνετέλεσε να ερευνηθούν  τα μυστικά  του νοήματος,  των ριζών και των ρυθμών  που έφθασε  μέχρι τον τονισμό και  στην έμμετρη μορφή των ύμνων.  Έτσι μέσα στην  έρημον της «Μικραγιανάννας» με προσεκτική επιλογή των λέξεων και ανάκρισή τους,  βοηθήθηκε να συντάξει και το σχετικό γλωσσάριο «Ευφημίας» του θείου με πολύ κόπον και χωρίς βιβλιογραφικά βοηθήματα, που συνήθως χρησημοποιούνοι λειτουργιολόγοι επιστήμονες για να εντοπίζουν τα μυστικά στοιχεία  των θείων ύμνων, όπως ήσαν π.χ. οι Petit,Pitra.Bouvy. Cabrelκ.ά.

                            Ο π. Γεράσιμος από τα εφηβικά του χρόνια ποθούσε τον απράγμονα και μονήρη  βίο και κουρευθείς μοναχός το 1923 παρέμεινε αφιερωμένος στην κλήση του μέχρι το τέλος της ευσεβούς βιωτής του το 1991 που διήρκεσε επί 88 χρόνια. Όχι μόνον η Αγιορειτική κοινωνία, αλλά και όλος ο θρησκευόμενος λαός που τον εγνώρισε από την υμνολογική προσφορά του στη θεία λατρεία, ακόμη και ζώντα όπου εμφανιζόταν τον ετίμησε για την εξαίρετη και διαφορετική αρετή της αγιοσύνης του. Ο βίος του ποτέ δεν σκιάστηκε από ματαιόδοξα πάθη και αδιακρισία αξιωμάτων  αφού η πολιτεία του σφαγιζόταναπό το χάρισμα της αγίας ταπεινοφροσύνης και της σεμνής πατρικής ωριμότητος. Ο Ὀσιος Γεράσιμος ποτέ δεν θέλησε να γίνει ετερόφωτος από τίτλους και μάταιες επιδιώξεις τηρώντας την χρυσή ευκαιρία της κατά πνεύμα σιωπής και υπομονής. Αυτού η τιμή καθιερώθηκε να τιμάτε υπό της Μητρός Εκκλησίας μας την 10^ην  Ιανουαρίου 2023 με την απόφανση του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαιου και της περί Αυτόν Ιεράς Συνόδου του.

                                    Ευχαριστώ θερμότατα όσους μαθητές και αναγνώστες διαβάζουν τα άρθρα μου κατά την πρόσφατη ασθένεια μου που πέρασε τώρα. Α.Π.

Του καθηγητή Αριστείδη Πανώτη

                                                                                         Πολιού  Μ. Άρχοντα της Μ. Εκκλησίας

                 Δύο ημέρες πρίν πραγματοποιηθεί η επίσημη επίσκεψη των βασιλέων της Ελλάδος στην Τουρκία μεταβαίνει στις 11 π. μ. της 6 Ιουνίου 1952 στο Φανάρι  ο πρωθυπουργός  της Τουρκικής κυβερνήσεως κ. Αντάν Μενδερές προς επίσκεψη στην Α.Θ.Π. τον πατριάρχη Αθηναγόρα.  Είναι η πρώτη φορά που ο πρωθυπουργός του τουρκικού κράτους «καταδέχεται» να περάσει την «Κλειστήν Πύλη» του Φαναρίου.  Ο προκάτοχός του Ισμέτ Ινονού συστηματικά περιφρονούσε τους Προκαθήμενους της Ορθοδοξίας και τούτο διότι  οι Αντιπρόσωποι των Εθνών που συμμετείχαν στην σύνταξη της «Συνθήκης της Λωζάνης»  « ρητά απέρριψαν να εμπλέξουν τις αμαθείς και κακεντρεχείς προτάσεις του» που εισηγούντο την βίαιη μετακίνηση της Καθέδρας του  Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως στην Ελλάδα εκ Τουρκίας, αγνοόντας την από εκεί οικουμενική  διακονία  των Ορθοδόξων τουτάχιστον  επί 15 αιώνες!  Όμως  οι θρησκευτικοί θεσμοί, όπως είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι εντελώς αλλότριας μεταφυσικής φύσεως ιστορικός θεσμός και εξ αυτού βρίσκεται πολύ πέραν πάσης εγκόσμιας  ρυθμίσεως με ίδια οργάνωση και μάλιστα κεκυρωμένη από πράξεις Οικουμενικών Συνόδων και από διεθνών διακρατικών  συμφωνιών αιώνων!  1  

  Επειδή κατά την τότε επίσκεψη του πατριάρχου Αθηναγόρα στην Άγκυρα δεν είχε πραγματοποιηθεί συνάντηση μετά του πρωθυπουργού λόγω της ασθενείας του θέλησε ο  κ. Αντάντ Μενδερές προσωπικά να επισκεφθεί τον Πατριάρχη στο Φανάρι πρό της ελεύσεως του βασιλικού ζεύγους στην Τουρκία. Έτσι το Πατριαρχείο ειδοποιήθηκε για αυτήν την  ελεύση του προέδρου κ. Μενδερές προκειμένου να τύχει της δεούσης προπαρασκευής. Αυτό  γνωστοποιήθηκε και στην Ομογένεια και στην πύλη των Πατριαρχείων είχαν συγκεντρωθεί πολλοί κληρικοί και τα προεδρία των Εφοριακών Επιτροπών και  των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων  της Ρωμαίϊκης Μειονότητος, καθώς  και οι μαθητές των μειονοτικών σχολείων του περιοχής Φαναρίου.

             Ο πρωθυπουργός Μεντερές προσήλθε περιχαρής στο Φανάρι  ακολουθούμενος από τον Υφυπουργόν προεδρίας και το  επιτελείο του και στην Πύλη τους υποδέχθηκε ο Μ. Πρωτοσύγγελος και ο Αρχιγραμματέας φέροντες επανωκαλύμαυχον κατά την τιμητική έλευση επισήμου προσωπικότος  ενώ στο αίθριο προ του πατριαρικού  ναού του Αγίου Γεωργίου ίσταντο οι αρχιμανδρίτες της πατριαρχικής αυλής  και είχε συγκεντρωθεί εκεί πλήθος ενοριτών  των ορθοδόξων ενοριών της Πόλεως με επίκεφαλής τον βουλευτήν του «Δημοκρατικού» κόμματος κ. Αχιλλέας Μόσχον του κόμματος του κ. Μενδερές που χειροκροτούσε τον πρωθυπουργό που κοντοστάθηκε και φαίνεται περιργαζόταν για πρώτη φορά τον από δεκαετίας πυρίκαυστο χώρο του παλαιού κεντρικου κτηρίου του Πατριαρχείου που για να μετριαστεί η θλιβερή και ανεξιχνίστη ακόμη πυρπόληση καλύφθηκε με αναρριχητικά φυτά περιπλοκάδων για σκεπάσουν την μαυρίδα των τοίχων αριστερά   του   Κωνσταντίνειου κλιμακοστάσιου, που οδηγούσε στο πέντρινο Ευγενίδειο κτίριο, όπου τα «πατριαρχικά κελλία» και μεταξύ των οποίων και το «πατριαρχικόν γραφείον», όπου ο εκάστοτε Οικουμενικός Πατριάρχης από το 1941 δεχόταν τους επισήμους επισκέπτας του. Εκεί έφθασε και ο Τούρκος Πρωθυπουργός και  τον υποδέχεται όρθιος  με το ολύμπιο ανάστημά του ο πατριάρχης Αθηναγόρας και κατά την συνήθειά του εγκάρδια τον αγκαλιάζει και σε λίγο τον προσφωνεί:

                «Εξοχώτατε κ. Πρόεδρε, η επίσκεψή Σας αυτή είναι ιστορική για την στοργήν και το ενδιαφέρον Σας που επιδείξατε για το Πατριαρχείον μαςπου είναι το μακροβιώτερο πνευματικό καθίδρυμα που υπηρετεί αιώνες στην χώρα μαςκαι πάντα  πρόθυμο στην διακονία του λαού του Θεού. Σας  συνεχαίρωγια τον μνημειώδη λόγο Σας στο Συνέδριο του «Δημοκρατικού κόμματος» της Τουρκίας, όπως υποστηρίξατε και στηνΘεσσαλονίκη πως η  πρώτη και θεμελιώδης αρχή που απορρέει εκ της Ελευθέρας της Συνειδήσεως είναι ο σεβασμός στην Ανεξιθρησκεία,η οποία  ενώνει τους λαούς, γιατί τους αποτρέπει απότους θρησκευτικούς πολέμους.

 Στην σύντομη αυτή προσφώνηση ο πρωθυπουργός Μενδερές ευχαριστών απήντησε:  Σφίγγω εγκάρδια  το χέρι του Πατριάρχη και δι’Αυτού σε  όλη την Ρωμαίϊκη Ομογένεια γιατί διαπίστωσα την απόλυτη συμψυχία των δύο λαών μας. Η συνάντηση αυτή αποτελεί απαρχή προς μεγαλύτερη συναδέλφωση. Όσοι ασπάζονται  το χέρι του Πατριάρχη να ξέρουν ότι επάξια κατέχει την υψηλήν αυτήν θέση, χάρη της προσωπικής του ικανότητος». Τέλος,  ευχαρίστησε τον Πατριάρχη για την υποδοχή που του επιφύλαξε και άρχισαν  οι συστάσεις  των συνοδικών Ιεραρχών στον πρωθυπουργόν από τον Πατριάρχη και μετά άρχισε η δεξίωση με την προσφορά κατά την πατριαρχική συνήθεια του «άσπρου» γλυκού και του  «τριαντάφυλλου» και του καφέ.  Μετά ξεκίνησε  σπουδαιότατη συζήτηση επί ζητημάτων του Πατριαρχείου και ο ίδιος ο Μενδερές επειδή διαπίστωσε την τραγική συρρικνώση των πατριαρχικών υπηρεσιών στο διόροφο Ευγενίδειο κτήριο και ερώτησε περί των σκέψεων αναστηλώσεως των πυρόπληκτων  κτισμάτων των Πατριαρχείων.  και  ερώτησε τον Πατριάρχη περί της στεγάσεως  του Πατριαρχείου μέχρι της Αλώσεως του 1453. Τότε κλήθηκε ο μητροπολίτης Ηλιουπόλεως Γεννάδειος ως ιστορικός να απαντήσει και λέγει ότι κατά τις γενόμενες πρώτες ανασκαφές το πρώτο επισκοπείο του Βυζαντίου βρισκόταν επί της Ακροπόλεώς του, καθώς   και ο πρώτος ναός της Αγίας Ειρήνης και τα κτήρια των συναφών ιδρυμάτων της Εκκλησίας, όταν συνεστήθηκαν οι πρώτες βασιλικές της του Θεού Σοφίαν    και ιδίως στην  τελευταία ήταν προς νότον συνδεδεμένα μαζί της βλέποντα προς στην πλατεία του Αυγουσταίου. Οι πρώτες ανασκαφές διεξήχθησαν με εντολή του Ατατούρκ οποίος  οριστικά την κατέστησε διαχρονικό μνημείον πολιτισμού της ανθρωπότητος, αφου υπάρχει κοντά το τέμενος του Σουλτάν Αχμέτ. Η υπάρχουσα σήμερα Ιουστινιάνεια βασιλική της Αγίας Ειρήνης ποτέ δεν έγινε τέμενος παρά μόνο άλλοτε ήταν  σουλτανική οπλοθήκη και τώρα είναι κενή και φθείρεται. Τότε ο Αντάν Μενδερές ως γνήσιος Αϊδωνέας απήντησε: «Έχετε υπομονή γιατί πολλά μπορεί να γίνει καλλιεργώντας το σύμφωνον φιλίας του Ατατούρκ του 1930 και μακρυά από τούς εθνικιστικους παρωξυσμούς». Αυτή τη φράση του Μενδερές μου την επιβεβαίωσε  ο ίδιος ο πατριάρχη Αθηναγόρας στον εξώστη του πύργου του Αγίου Ιωάννου στο Βατικανό μετά την συγχοροστασία Πάπα και Πατριάρχη στον ναό του Αγίου Πέτρου επί του τάφου του Πέτρου. 2

Ενδεικτική είναι η γηθοσύνη του αποχαιρετισμού του Αντάν Μενδερές στο «Κωνσταντιανό κλιμακοστάσιο» με τον Πατριάρχη και τους Συνοδικούς Ιεράρχες.  Η τότε επίσκεψη του Μενδερές στο Πατριαρχείο αξιόλογήθηκε ως σπουδαίο ιστορικό γεγονός, παρα τα μετα ταύτα οικτρά γεγονότα του 1955 και την άναδρη θανάτωσή του από τους αντιπάλους του το 1960. Η Αγία Ειρήνη παραχωρήθηκε στον Δήμο της Πόλεως,  όπως ήταν και στην Αρχαιολογική Υπηρεσία της Τουρκίας, λόγω των εκεί συνεχιζόμενων  ανασκαφών και άνοιξε αργότερα για πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις στην Πόλη και μεταξύ αυτών παρηκολούθησα εκεί συναυλίες Εκκλησιαστικής βυζαντινής Μουσικής,  και δεν στάθηκε η ακρόαση μου  εκεί «ξένον αλλά οικείον άκουσμα», έστω και υπό τον Εικονομαχικό Σταυρό της αψίδος!

1. Η «Εκκλησία της Νέας Ρώμης»  τυγχάνει για την  Χριστιανοσύνη θεσμός «ισοστάσιος» από με εκείνο  της «Πρεσβυτέρας Ρώμης»δια των λεγόμενων «πρεσβείων τιμής». Το προνόμιον αυτό  επηρεάζει μόνον την κανονικήν τάξη στα Δίπτυχα της Εκκλησίας.

 Είναι αλησμόνητες οι ώρες  που πέρασα κοντά του στον Πατριἀρχη  γιατί  έμενα κοντά του   στον ημιόροφο του ίδιου πύργου για να συγκεντρώσω την ύλη συγγραφής  του  τόμου των  «Ειρηνοποιών» μου. Μάλιστα τότε ο Πατριάρχης μου  απηύθυνε το ερώτημα: «Και τώρα τι γίνεται;» και τότε έγραψα στην εφημερίδα  «Έθνος» τον Νοέμβριο του 1967 άρθρο με τον ίδιο τίτλο.  Όταν   κυκλοφόρησε η γαλλική έκδοση του τόμου των «Pacificateurs» το 1974 ο πάπας Παύλος Στ΄ με κάλεσεστις  το Σάββατο 25 Μαΐου του 1974 στο Βατικανό και μου απένειμε την ανώτατη διάκριση του Αγίου Γρηγορίου του Μεγάλου, η οποία μάλιστα  ως Έλληνα δημόσιο λειτουργό την αναγνώρισε με Διάταγμά του και το ελληνικό κράτος. (Βλέπε Εφημερίδα «Καθολική» αριθμ 1869/ 18-6-1974.)    Α.Π.     

        

          

Επέτειος της πρώτης πεντηκονταετίας από την εκδημίας του  πατριάρχη Αθηναγόρα. 

                                       

          « Υἱός δίκαιος γεννᾶται  εἰς ζωήν, διωγμός δὲ ἀσεβούς εἰς θάνατον»

                                                                                                                 Παροιμιών. ιή 19.

                                                                                      Του καθηγητού Αριστείδη Πανώτη

              Ο πατριάρχης Αθηναγόρας από την εποχή της αναγορεύσεώς του σε ιεράρχη στην Κέρκυρα και στην Αμερική έδωσε προτεραιότητα στην εκκλησιαστική μορφωτική υποδομή των συνεργατών του και όταν  εγκαταστάθηκε  στο «πυρήκαυστο» τότε Φανάρι πρώτιστο  μέλημά του ειναι  η τακτοποίηση της εκπαιδευτικής μορφώσεως της νεότητας στην Μειονότητα.   Τότε στην απομονωμένη κοινωνίας των Ιμβρίων οι κρατούντες Τούρκοι παρακώλυαν την συνέχεια της πατροπαραδότου  μορφώσεως μήπως Τουρκεύψουν την νεότητα. Εξ αυτού και η εκλογή νέου ποιμενάρχη στην Μητρόπολη Ίμβρου χρειάζοταν ικανές προϋποθέσεις αγωνιστικού σθένους και πολιτικής  επιτηδιότητας  για τον εκλογικό στίβο ευέλπιδος  ιεράρχη.   Εξ αυτού και ο Πατριάρχης επιστράτευσε τον τότε πρωτοσύγκελο του Μελίτωνα Χατζή για να προστατεύσει  την ελληνοπρεπή μόρφωση της νεότητος της νησιώτικης επαρχίας του δεδομένου ότι είχε τίτλους μαχητικού κληρικού από τον πόλεμο στο Ελ-Ᾱλαμέϊν κατά του Ρόμελ. Ως ποιμενάρχης των νήσων και ευρεθείς εμπρός σε εκλογική αναμέτρηση τον Μάϊο του 1952 πρόσεξε το πρόγραμμα των «Δημοκρατικών» καιτων «Λαϊκών» που επιδίωκαν να μεταλλάξουν και τις θρησκευτικές ακόμη μεταρρυθμίσεις του Κεμάλ,  που παρεμπόδιζαν την πρόοδο των ισλαμιστών.  ΄Ηλθε σε επαφή με τον Δημοκράτη πολιτευτή  Ιχσάν  Τσαγλαγιακίηλ και του  πρόσφερε ομόθυμη  συμπαράσταση των Ορθοδόξων της επαρχίας του άν το κόμμα του νομιμοποιούσε όσα καθώρισε το Γ΄ Τμήμα στη «Συνθήκης της Λωζάνης» για τα δύο νησιά και ειδικά τα ἀρθρα 37,38,42 περί του καθεστώτος  αυτοδιοικήσεως των Ιμβρίων. Και πραγματικά όταν προέκυψε η μεγάλη νίκη των «Δημοκρατικών» την  14^ην   Μαΐου 1950, που τότε η μέγιστη πλειονοψηφία τους στην «Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της Τουρκίας» νομιμοποίησε αυτά τα άρθρα  και έτσι  επανήλθε  η ευαγής μόρφωση του Ομήρου και του Ηροδότου στο Αιγαίο νησί  και οι γενεές του τις καλλιέργησαν και εξ αυτής της παραδόσεως προήλθε και ο σήμερα Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος και οι λοιποί  επιστήμονες από την Ίμβρο και την Τένεδο.

             Η απόφανση αυτή της «Συνθήκης της Λωζάννης» συνετέλεσε και στην πρόοδο της μελετώμενης από το 1947 ανύψωση του επιπέδου της θεολογικής  μορφώσεως των αποφοίτων της Σχολής της Χάλκης κατά τα πρότυπα των αντίστοιχων καθιδρυμάτων της Ευρώπης. Και  στις 25 Σεπτεμβρίου του 1951 υπογράφηκε «ο νέοςΚανονισμός για την Θεολογική Σχολή της Χάλκης»  υπό του αρμόδιο Υπουργείου Παιδείας της Τουρκίαςγια το θεολογικό φυτώριο της Μεγάλης του Χριστού  Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως που μέχρι τότε είχε μορφή Εκκλησιαστικής Ακαδημίας, όπως τότε περίπου ἠταν οι Ανώτατες ιερατικές Σχολές στην ομόδοξη Ρωσία.  Δεν  είναι δυνατόν ποτέ να αγνοηθεί ότι πλησίον όλων  των αρχαίων εκκλησιαστικών  κέντρων  των παλαίφατων Πατριαρχείων λειτουργούσαν παρόμοιες Σχολές ως ανωτάτου επιπέδου εκκλησιαστικά φυτώρια όπου διέπρεψαν μέγιστες φιλοσοφικές και θεολογικές προσωπικότητες προς διαιώνιση της Αποστολικής παραδόσεως των «αυθεντικών στυλοβατών  της πίστεως». Εξ αφορμής πλέον αυτής της ολοκληρώσεως των σπουδών στην Χάλκη ξεκίνησε και η Δ΄ περίοδος της λειτουργία της γιατί στο τριτάξιο Λυκειακό τμήμα της προστέθηκε και το τετρατάξιο ακαδημαϊκό Θεολογικό τμήμα που της  προσέδωσε ισόκυρο και ισοστάσιο το ακαδημαϊκό κύρος των Ευρωπαϊκών Πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. «Κύκλωθεν νήσων υπολάμπουσαν τη θέσει του τόπου» της νήσου Χάλκης  κατά πολιά παράδοση των «Μεταεικονομαχικών» χρόνων του 9^ου αιώνα πλησίον κάποιου ορθόδοξου μονίδρυουάρχισε να διαμορφώνεται ο πυρήνας της σεβάσμιας μονής της Αγίας Τριάδος και  εκεί το 1844 ο πατριάρχης Γερμανός Δ΄ εγκατέστησε την Θεολογική Σχολή της Μεγάλης Εκκλησίας που  επί 127 χρόνια διατηρείτο και εξεφράζετο η Ορθοδόξη ευσέβεια της Χριστιανοσύνης αλλά και   διδάσκετο εκτός της ορθής δόξας της ορθοδόξου πίστεως και η διαμόρφωση του Κανονικού Δικαίου της καθώς  και η λειτουργική  τάξη της Εκκλησίας αλλά και το φιλάνθρωπο φρόνημα για την  Ειρήνη  και Συνεργασία μεταξύ  των εθνών. Εκ της Χαλκίτιδος Θεολογικής Σχολής  αποφοίτησαν 930 και εξ αυτών εξελέγησαν οι 343 αρχιερείς και εξ τούτων οι 12 διετέλεσαν και Οικουμενικοί Πατριάρχες και 2  Πατριάρχες Αλεξανδρείας, και 2 Αντιοχείας και  4 Αρχιεπίσκοποι Αθηνών, ακόμη δε και 1  Αρχιεπίσκοπο Τιράνων το 1937 ο Χριστοφόρος Κίσσης. Στο θυσιαστήριο υπηρέτησαν εκ της Χάλκης 318 Πρεσβύτεροι και διάκονοι  οι δε λοιποί παρέμειναν λαϊκοί θεολόγοι - καθηγητές στην Μέση Εκπαίδευση διδάξαντες  την ορθόδοξη πίστη  σε μυριάδες Νεοελλήνων μαθητών. Στην Σχολή αυτή μαθήτευσε από το 1903-1910 σε διδασκάλους ολκής και ο πατριάρχης Αθηναγόρας Σπύρου πλησίον του σπουδαίου Σχολάρχου μετά Θυατείρων Γερμανού Στρηνόπουλου (1907-1922).  Από την αρχή της διακονίας του στο Φανάρι ο πατριάρχης Αθηναγόρας εξετίμησε την πολύτικη αξία αυτού του μορφωτικού  ιδρύματος τόσον στην στελέχωση της καθέδρας του Θρόνου με τους  πλέον κατάλληλους και φιλομαθέστερους  αποφοίτους της Σχολής τις  Υπηρεσίες της Πατριαρχικής Αυλής του, όσον και για την ποιμαντορία  των  σημαντικών  Μητροπόλεων  της Ορθοδόξου Διασποράς. Μεταξύ αυτών πολύ εξετίμησε τα υπέροχα πνευματικά χαρίσματα του Αρχιγραμματέα της Ιεράς Συνόδου Ιακώβου Στεφανίδη και τον ανέδειξε αρχικά μητροπολίτη Ικονίου και όταν διεπίστωσε το ήθος του τον ανέδειξε  από του Οκτωβρίου του 1951 μέχρι το 1955 και Σχολάρχη της Χάλκης που άφησε εποχή διευθύνσεως.  Κατά τον τουρκικόν νόμον ανέλαβε την καθίδρυση και ανακαίνιση  της γεραράς Σχολής ασκήσας υποδειγματικά διοικητικά και διδακτικά καθήκοντα. Όμως προσβήθηκε από νεφροπάθεια και παραιτήθηκε και αφού ταλαιπωρήθηκε στην Πόλη επί δεκαετία στις αρχές Απριλίου 1965 τον μεταφέραμε μαζί με τον αδελφό του Τζώρτζη προς αιμοκάθαρση στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Αθηνών, όπου δυστυχώς απεβίωσε στις 16 Απριλίου του 1965 βυθίσας όλη την Εκκλησία σε βαθειά θλίψη. Ο Ικονίου Ιάκωβος ήταν πρώτυπο πνευματικού πατέρα και κατ’ εξοχήν φιλάνθρωπος, αλλά και σε κάθε  ασχολούμενο με  τα  θεολογικά γράμματα.1   

         Ο τερματισμός στην Ελλάδα του «Εμφυλίου Πολέμου» στις  29  Αυγούστου του 1949 επέφερε ειρήνευση και γαλήνη στη Χώρα μας και εθεωρήθη κατάλληλη εποχή για να επαναλειτουργήσει πάλι το «Σύμφωνο φιλίας» που υπογράφηκε το 1930  στη Άγκυρα από τον Μουσταφά Κεμάλ και τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Δυστυχώς όμως,  μετά τον θάνατον του Μ. Κεμάλ το 1938  η διάδοχος πολιτική κατάσταση στην Τουρκία έπεσε στα χέρια του πρωθυπουργού Ισμέτ  Ινονού που δεν βράδυνε να επιδείξει, όπως έπραξε στην «Λωζάνη», το αντιχριστιανικό μένος του κατά της παραμονής του Πατριαρχείου μας στην κοιτίδα που ιδρύθηκε.  Μόλις η Ελλάδα υποδουλώθηκε στους Ναζί το Μάϊο του 1941  κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο  εθεώρησε κατάλληλη στιγμή από την εμπάθεια του να «πυρπολύσει» τα ξημερώματα ης 21^ης  Σεπτεμβρίου του 1941 με τρόπο ανεξερεύνητο μέχρι σήμερα του ξύλινου κεντρικού κτιρίου των Πατριαρχείων,  όπου στεγάζοντο  όλα τα γραφεία των υπηρεσιών του επί  δύο τουλάχιστον αιώνες με όλο το θησαύρισμα των ιερών εικόνων, των χρησιμοποιούμενων κωδίκων και εγγράφων, αλλά και την  σπουδαίαν   Πινακοθήκην των διατελεσάντων μέχρι τότε  Πατριαρχών και τα αναρίθμητα πολύτιμα δώρα των εστεμμένων Ορθόδοξων της Ευρώπης. Η    άνευ αιτίας αυτή θρησκευτική και πολιτιστική αυτή καταστροφή ήταν ταγικό «Εγκλημα Πολέμου», που βεβαιωμένο από τά μετά ταύτα  πληγμάτα. 2   Σε αυτά  προστεθηκε και μετά την «Συνθήκη της Λωζάνης» η πανπόνηρη παρασιώπηση των σχετικών άρθρων για την  Αυτοδιοίκηση και την Ελληνορθόδοξη Εκπαίδευση  των κατοίκων της νήσου του Αιγαίου Πελάγους που προστέθηκε στην τουρκική κυριαρχία,  μήπως επανέλθη το καλό πνεύμα μεταξύ  Τούρκων και Ρωμιών.  Αυτό που οραματίστηκαν και υπέγραψαν στην Άγκυρα το 1930  ο Μουσταφάς Κεμάλ και ο Ελευθέριος Βενιζέλος μπορεί η Δημοκρατική πλειονοψηφία και πάλι να το ζωντανεύψει μετά 22 χρόνια  στους γειτονικούς λαούς. Φωτισμένοι διπλωμάτες των υπουργών επί  των Εξωτερικών της Τουρκίας Φουάτ Κιοπρολού και της Ελλάδος Ε. Αβέρωφ-Τοσίτσα ανάλαβαν να επεξεργαστούν το πρόγραμμα της επισήμου συναντήσεως του  Προέδρου της Τουρκικής Δημοκρατίας κ. Celal Bayar και των βασιλέων της Ελλάδος Παύλου και Φρειδερίτης στην νέα Τουρκία αφού  προέκυψε από τις εκλογές της 14^ης Μαΐου 1950 η κατάλληλη περίοδος  ανταλλαγής   εκατέρωθεν επισήμων επισκέψεων το 1952 η των Ανάκτων της Ελλάδος στην Άγκυρα και την Πόλη στις αρχές Ιουνίου και η δεύτερη  του Τούρκου Προέδρου στην Αθήνα και την Κομοτινή το τέλος  Νοεμβρἰου με Δεκέμβριο του ιδίου έτους για να αποδοθούν οι προσοίκουσες  ύψιστες τιμές στα δύο κράτη κατά τα διεθνώς κρατούντα. Λόγω της συνταγματικής συνδέσεως των Ελλήνων  Βασιλέων με την κρατούσα Θρησκεία,  συνδέεται  και η επίσκεψη τους  στο λίγνον της Ορθοδοξίας  προς έκφραση των ευλαβών αισθημάτων του ελληνικού λαού προς τον Οικουμενικόν Πατριάρχην  διότι   επί Άνθιμου Δ΄ του Βυζαντίου δια  της Μεγάλης Πατριαρχικής Ιεράς Συνόδου συνεστήθει κανονικά το 1850 η τοπική  Ανεξάρτητη Εκκλησία εν  Ελλάδι. 2  

             Η επίσημη επίσκεψη των Ελλήνων Ανάκτων στη Τουρκία   άρχισε πρό του Ακρωτηρίου της «Στενών» της «Έλλης» στις 7 Ιουνίου 1952.  Το εύδρομον αντιτορπιλικόν «΄Ελλη», που καταστάθηκε ιστορικό  για τις ένδοξες αποστολές του, εισοδεύει στην Προποντίδα και αμέσως μοίρα του τουρκικού Στόλου το πλαισιώνει τιμητικά και το κατευθύνουν  στην προκυμαία του Βοσπόρου, όπου είναι τα παλαιά ανάκτορα του «Δολμά-Βαχτσέ» όπουεφιλοξενούντο οι ξένοι ΄Ανακτες και κατοικούσε στο Βοσπόρειο Θρακικό  άκρο της Ευρώπης και ο «Ατα-τούρκ» που συνέστησε την νέα Τουρκία. Πρίν  αποβιβάστούν οι Βασιλείς ο κυβερνήτης της «Έλλης» κατήλθε με άγημα ναυτών παρατάχθηκε στην προκυμαία και εκεί τους υποδέχθηκαν οι τοπικές Αρχές με επικεφαλής τον Νομάρχη-Δήμαρχο της Πόλεως δρ. Φαχρενδίν Γιοκάϊ με τον   πρεσβευτή Αλεξ. Κουντουμά και ο Γεν. πρόξενος Γ. Χριστόπουλο της Ελλάδος.  Μετά σχηματίστηκε πομπή που ανήλθε στην πλατεία «Ταξίμ» και κατέθεσε στέφανον εκ μέρους της χώρας τους στο «Μνημείον της Ανεξαρτησίας». Σε λίγο οι εστεμμένοι διεκπεραιώθηκαν δια της προεδρικής ακάτου «Ατζάρ» στην απέναντι Ασιατική ακτή, ὀπου ο κεντρικός σιδηροδρομικός σταθμός του Χαϊδάρ πασά και  με την  προεδρική αμαξοστοιχία οι Βασιλείς  ανεχώρησαν  στην Άγκυρα. Μόλις έφθασαν  τους  υποδέχθηκαν  η Α.Ε. ο Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας κ. Celal Bayar και ο πρωθυπουργός κ. Αντάντ Μεντερές με μέλη της κυβερνήσεως και πλήθος. Η υποδοχή αυτή ήταν τότε πρωτοφανής δεδομένου ότι δεν υφίστατο Μειονότητα της  Ρωμιωσύνη στην νέα  πρωτεύουσα αυτής  της Χώρας και  αμέσως αρχισε  το πρόγραμμα που άρχισε με κατάθεση στεφάνου στον τάφο του Μουσταφά Κεμάλ.  Συνεχίστηκε με δεξίωση στο «Κυβερνείο του Τσανκάγια» και  με σειρά επισκέψων σε  Μουσεία, σε αθλητικές επιδείξεις και με την καθιερωμένη  στρατιωτική παρέλαση και συνεχίστηκε με επισκέψεις σε αξιοθέατα και σε εκπαιδευτικά και φιλανθρωπικά καθιδρύματα της πόλεως και σε πολλές εκδομές στην ύπαιθρο χώρα αλλά και με πολλές δεξιώσεις επί πενθήμερον. Όλα ήσαν επιμελώς οργανωμένα και ενδεικτικά για να εντυπωσιάζουν μέσα σε λίγα χρόνια μεταρρυθμίσεων της γενόμενης «άριστης προσαρμογής της Τουρκίας στα ιδεώδη των ευνομούμενων κρατών της πολιτισμένης ανθρωπότητος». Μετά το πέρας της ενθουσιώδους αυτής  φιλοξενείας στην Άγκυρα  δια της ιδίας οδού επέστρεψε οι Άνακτες στον σταθμό του Χαϊδάρ-πασά όπου πλέον τους υποδέχθηκε εκ μέρους τηα Α.Θ.Π. του πατριάρχου Αθηναγόρα η τριμελής  συνοδική Επιτροπή από τους Χαλκηδόνος Θωμά, Θεοδώρουπόλεως Λεόντιου και Ειρηνουπόλεως Κωνσταντίνου,  που τους «προσαγόρευσε καταλλήλως» και διεπεραιώθηκαν πάλι στο «Δολμά-Βαχτσέ» όπου εφιλοξενούντο.  Την επομένη ημέραν έφθασε στην Πόλη και  ο Πρόεδρος κ. Celal Bayar. που μαζί με τους εστεμμένους πορεύθηκαν από το ανάκτορο του «Δολμά-Βαχτσέ» με πομπή στο Πέραν και μάλιστα διερχόμενοι δια μέσου της «Μέσης Οδού» του Ρωμαίϊκου πλήθους και των Τούρκων  και επεσκεύθηκαν  πολλές  κεντρικές συνοικίες της μεγαλουπόλεως, όπου ήταν διασκορπισμένοι τότε περί τούς 124.000 ομογενείς της Μειονότητος που εξεδήλωναν με επευφημίες τον ενθουσιασμό τους για την επαναλειτουργία της «καλής γειτονίας» με την «Τουρκοελληνική  Συνθήκη  φιλίας» του  1930.   

                      Το απόγευμα της Παρασκευής της 13^ης  Ιουνίου 1952 οι Άνακτες έφθασαν στην αποβάθρα του Φαναρίου προς επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριαρχείου των Ορθοδόξων με την προεδρικήν άκατον και εκεί  τους υποδέχθηκαν  οι τουρκικές Αρχές και ο επιχώριος πληθυσμός του Φαναρίου  με επευφημίες και ζητοκραυγές ενώ τους πλαισίωναν  μαθητές  των Μειονοτικών σχολείων της ομογένειας κρατούσα ανθοδέσμες και η Αστυνομία κρατούσε την

 όλην τάξη και το βασιλικόν ζεύγος πορεύεται πεζό προς την κεντρικήν Πύλη των Πατριαρχείων, όπου τους αναμένει ιστάμενος ο πατριάρχης Αθηναγόρας μετά της ακολουθίας του για να του υποδεχθή περιβελημμένος  μανδύαν και ομοφόριον και κρατών ποιμαντικήν ράβδον,  ενω ο Αρχιδιάκονός του φέρει  το Ευαγγέλιο και  συνοδεύεται από τέσσαρες ιεροφορούντες διάκονοι της πατριαρχικής Αυλής. Η στιγμή ήταν άκρως ιστορική και συγκλονιστική διότι ο βασιλεύς των «Ρωμιών»του ελευθέρουελληνικού κράτους ασπάζεται το Ευαγγέλιο και την σεπτήν χείρα του αρχιεπισκόπου  της Κωσταντινουπόλεως μέσα σην βασιλίδα των Πόλεων μετά το 1453  και συνπορεύονται προηγουμένων του Πατριαρχικού Χορού, ψάλλοντος βασιλικούς στίχους του Ψαλτηρίου και του ιερού Κλήρου  και εισοδεύει στον κατάμεστο από πλήθος πατριαρχικό ναό του Αγίου Γεωργίου. Στα συνοδικά στασίδια  ίσταντο οι ιεράρχες του Θρόνου και κάτωθι στα καθίσματα οι αρχοντες του Θρόνου και οι πρεσβευτές των ομοδόξων κρατών, καθώς και πολλοί προσκεκλημένοι  φιλορθόδοξοι Τούρκοι. Στην «Ωραίας Πύλης» ίσταται κατά τάξη χοροστατών ο Πατριάρχης. Η Ακολουθία αρχίζει με την «Μεγάλη Δοξολογία» συντεθείσα εξ επιλογών των ψαλμικών στίχων (21, 44, 67,102, και 144) σε πατριαρχικό Βυζαντινό μουσικό ύφος υπό του άρχοντος  πρωτοψάλτη Κωνσταντίνου Πρίγγου προς τιμήν του Βασιλικού ζεύγους, ισταμένου επι δύο θρόνων στην σολέα κατά το εν Αθήναις έθος.  Όταν ο αρχαιοπρεπής δοξολογικός ύμνος περατώθηκε ο Αρχιδιάκονος  απευθύνει   τις  σχετικές δεήσεις για τους βασιλείς και επηκολούθησαν οι εκατέρωθεν προσφωνήσεις.

             Ο βασιλεύς Παύλος πρώτος εξέφρασε:  «την ευγνωμοσύνη του  εν Ελλάδι Ορθοδόξου Γένους προς το λίκνον της Ορθοδοξίας την Εκκλησίαν της Κωνσταντινουπόλεως η οποία  δωρεοδότησε το 1850 τις Μητροπόλεις της προς συγκρότηση της «Ανεξάρτητης» Εκκλησίας της Ελλάδος και μέσα στον 19^ον αιώνα την ενίσχυσε με νέες εκκλησιαστικές επαρχίες με την Επτάνησο το  1863 και με την  Θεσσαλία το 1882. Όμως και τον 20^ον  αιώνα εμποδίστηκε να εκφράσει το ελεύθερο Γἐνος προς την Μητέρα Εκκλησία για την παραχώριση μεγάλων μοναστηριακών εκτάσεων προς εγκατάσταση εν Ελλάδι του εξ Ανατολής ελθόντος προσφυγικού πληθυσμού ». Ευθύς αμέσως ο Βασιλεύς Παύλος παρέδωσε το ανώτατο παράσημο της Ελλάδος του Μεγαλόσταυρου του Σωτήρος Χριστού στον Πατριάρχη Αθηναγόρα.

         Σε αυτά απήντησε ο Πατριάρχης Αθηναγόρας ότι : «Απέναντι στα χαρμόσυνα αυτά γεγονότα της ειρηνεύσεως των δύο λαών η Εκκλησία,  απαύστως δεομένη υπέρ της ειρήνης του σύμπαντος κόσμου, ως Μήτηρ Εκκλησία ανοίγει τας αγκάλας εις τα Ορθόδοξα Εστεμμένα Τέκνα Αυτής, τους ευσεβέστατους   Βασιλείς της Ελλάδος, και δοξάζει τον Ουράνιον Δομήτορα της Εκκλησίας, ότι επί των ημερών τούτων συμβαίνουν τοιαύτα γεγονότα  ευρισκόμενα στο σταυροδρόμη των πολιτισμών όπου θεσμικά θεραπεύεται   όχι μόνον την ιεράν ευσέβειαν της πίστεως των Ορθοδόξων, αλλά και η ειρηνευτικήν υπόθεσιν του πεπολιτισμένου  κόσμου μεταξύ των λαών». Επηκολούθησαν υπό του πατριαρχικού χορού οι δύο «Πολυχρονισμοί» του Βασιλικού ζεύγους και της Α.Θ.Π. και στο τέλος ο Πατριάρχης πρόσφερε από μέρους της Μητρός Εκκλησίας στον Βασιλέα  χρυσόδετον αρχαίον ιερόν Ευαγγέλιον λέγων: προσφέρω Υμίν, Μεγαλειότατε, το ιερόν τούτο Ευαγγέλιον, που αποτελεί για τους Ορθοδόξους τον «Σωματικόν Ιησού Χριστόν», γιατί περιέχει το μήνυμα της ειρήνης, το οποίον εκόμισε εκ της Χώρας ταύτης  ο ομώνυμός Υμών Απόστολος Παύλος προς την  Χώρας  Υμών και την Οικουμένην προς Σωτηρίαν της». Ο Βασιλέυς Παύλος ευχαρίστησε τον Πατριάρχη  και περατώθηκε η όλη Ακολουθία. Οι «Υψηλοί Εστεμμένοι» μετά του Πατριάρχου εξήλθαν στο προάυλιον του ναού υπό τα χειροκροτήματα των εκκλησιασθέντων και πορεύθηκαν προς τα διασωθέντα δύο πέτρινα δυτικά το «Κωνσταντιανό» και το «Ευγενίδειο» τον Σεπτέμβριοτου 1941  που στεγάζονται όλα τα  πατριαρχικά γραφεία και ανήλθαν δια του κλιμακοστάσιο των  Κωνσταντιανών  στην είσοδον που  οδηγεί προς το επίσημο  Πατριαρχικό γραφείο. Εκεί  ο Πατριάρχης εδεξιώθη τους βασιλείς και είχε εγκάρδια συνομιλία  μεταξύ της Α.Θ.Π. του Βασιλέως Παύλου προς τους οποίους προσεφέρθησαν «κατά την τάξιν, γλυκό και καφές» και μετά ο Πατριάρχης συνέστησε στους Βασιλείς τους αρχιερείς  του  Θρόνου καθώς και τους εκεί άρχοντες του Γένους και η ιστορική αυτή ευχαριστήριος συνάντηση περατώθηκε. Οι εστεμμένοι προσκήνησαν στο παρακείμενο Πατριαρχικό παρεκκλήσιο του Αγίου Ευσταθίου και συνοδευόμενοι υπό του πατριάρχου Αθηναγόρα απεχώρησαν προς την έξοδον  ενώ οι αρχιερείς παρατάχθηκαν εκατέρωθεν του κλιμακοστασίου και δια μέσω του λαού και της Αστυνομίας πορεύθηκαν προς την « Κλειστήν Πύλης».  Εκεί αντηλλάγησαν οι ευλαβείς αποχαιρετισμοί  και συνοδευόμενοι από τη Επιτροπήν των Συνοδικών αρχιερέων  οι Εστεμμένοι  κατήλθαν στην προκυμαία του Φαναρίου, όπου είχε πλεύσει η προεδρική άκατος «Ατζάρ»και διά του Κερατίου έπλευσαν προς το ανάκτορο  του «Δολμά- Βαχτσέ» όπου και εφιλοξενούντο.

                 

Την επαύριον Σάββατον 14 Ιουνίου 1952 και ώρα 4.30 μ.μ. η Α.Θ.Π. ο Πατριάρχης μετά των παρεπηδημούντων 14 Σεβ. Αγίων Μητροπολιτών  του Οικουμενικού Θρόνου και μετά των λοιπών κληρικών επικεφαλής της Αυλής μετέβησαν στο ανάκτορο του «Δολμά Βαχτσέ» δι’ αυτοκινήτων σε αντεπίσκεψη των Βασιλέων γενόμενοι δεκτοί από τους Άνακτες  μεθ’ όλων των υπό του επίσημου Πρωτοκόλλου προβλεπόμενων τιμών μετά πολλής εγκαρδιότητος. «Η υποδοχή εγένετο στην μεγαλοπρεπή αίθουσα του Θρόνου ένθα προσεφέρθη γλυκό και καφές και επηκολούθησε εγκάρδια συνομιλία επί ημίσειαν ώραν, ενώ κατά την αναχώρηση του Πατριάρχη και των Ιεραρχών προεμφθηκαν μετά των αυτών τιμών». Το εσπέρας στον ίδιον τιμητικό  χώρο εδώθη  επί την αναχωρήσει την αύριον μεγάλη «δεξίωση» όπου παρέστησαν η Α.Ε.  ο Πρόεδρος Celal Bayar και μέλη της κυβερνήσεως και το πρεσβευτικό σώμα, καθώς  και από  προσωπικότητες του επιχειρηματικού κόσμου των Τούρκων και Ομογενών και των δημοσιογράφων των δύο λαών.

          Την Κυριακήν το πρωί 15 Ιουνίου 1952 ο Πρόεδρος Bayar παρέλαβε τούς Άνακτές στην προεδρική θελαμηγόν του και έπλευσε δια του Βοσπόρου για να τους ξεναγήσει μέχρι του στομίου του Εύξεινου Πόντου μέχρι  το απόγευμα τις 5.μμ. όταν επέστρεψαν στο παλαιό σουλτανικό ανάκτορο εκεί τους ανέμεναν οι εκπρόσωποι  του Πατριάρχου και της Ιεράς Συνόδου μητροπολίτες Χαλκηδόνος Θωμάς και Ειρηνουπόλεως Κωνσταντίνος για να τους  ευχηθούν τα δέοντα επί τη αναχωρήσει των Βασιλέων  στην Ελλάδα.   Τότε ο μακαριστός πρόεδρος Bayar τους παρέλαβε στην προεδρικήν άκατόν του «Ατζάρ» και τους επιβίβασε στο εύδρομο «Ελλη», ευχηθείς «καλήν αντάμωση» στην Αθήνα.

    Η μακρότατατη εμπειρία του Φαναρίου για τα εκεί πολιτικά δρώμενα στην κοινή γνώμη την μεσημβρία της Δευτέρας 16^ης  Ιουνίου ο Πατριάρχης παρέθεσε στο Πατριαρχείο Γεύμα προς τιμήν των Τούρκων Δημοσιογράφων προκειμένου να εξηγήση την εκκλησιαστική παρένθεση στο πρόσφατο επίσημο ταξίδι των εστεμμένων Ελλήνων στην Τουρκία,  ώστε αυτό  να μην παρερμηνεύεται από υπερβολές που προκαλούν θρησκευτικές και πολιτικές αντιδράσεις στην  Κυβέρνηση. Παρέστησαν ό Χαλκηδόνος Θωμάς και ο Αίνου Γερμανός και ο αντιπρόεδρος της Ενώσεως Hayri Taylan, Cemal Cahit Cem,  Rakim Calapalan.

Στίς 2 Δεκεμβρίου 1952 έγινε επί τριήμερο με τον ίδιο εγκάρδιο πρωτόκολλο και ενθουσιασμό η επίσημη επίσκεψη της Α.Ε. του προέδρου Τζελάλ  Μπαγιάρ στην Αθήνα και στην αρχαία Κόρινθο και η παρά τον Ισθμό επιθεώρηση του Ελληνικού Στόλου. Με την συνοδεία των Ανάκτων μετέβησαν στην πολυφυλετική «Μουσουλμανική Μειονότητα» της Κομοτινής για τον εγκαινισμό του νέου ανώτερου του Μεντρεσέ εκπαιδευτικού καθιδρύματος, του Γυμνασίου του  «Πρόεδρου Τζελάλ  Μπαγιάρ», που ανοιξε τους ακαδημαϊκούς  ορίζοντες  της Μειονότητος  στη Δυτική Θράκη.3 

         Όμως ελάχιστοι διάδοχοι του Μουσταφά Κεμάλ πίστευψαν στην σπουδαία υποθήκη του για την  «Ελληνοτουρκική Φιλία» του 1930. Δυστυχώς όμως  τώρα για να δραιώνουν  την εκλογική επιτυχία  τους  βαυκαλίζουν το μέλλον της Τουρκίας  με φαντασμένες ονειρώξεις που απομακρύνουν κάθε  ασιατική ορδή από το πολιτικό μέλλον  στην κοινωνία των λαών της Ευρώπης.- 4  

1. Περ. «Ορθόδοξη Παρουσία».  τ. β΄.τεύχη 5&6 1965. σελ.218-221
2. Αρ. Πανώτη. «Το  Συνοδικόν» τ.Β΄. σσ. 53-74.
3. Τα πολιτικά όρια καθορίζονται κατόπιν επίσημης «Συνθήκης των Εθνών», όπως της «Λωζάνης» προς διασφάλιση του ζωτικού εθνικού χώρου του κάθε κράτους προς επιβίωση, υπό την εγγύηση του Ο.Η.Ε και του Διεθνούς Δικαίου. Τα εκκλησιαστικά όμως όρια είναι πολύ ευρύτερα και απόλυτα σεβαστά και αμετάβλητα, γιατί καθορίστηκαν από Οικουμενικές Συνόδους από τον δ΄-στ΄αιώνα και προστατεύονται από την Πενταρχία των Πατριαρχείων και το Κανονικόν Δίκαιον της Εκκλησίας.    
4. Μη διασωθέντος επισήμου  «Χρονικού» των τότε σημαντικών γεγονότων σε έγκυρον  πηγήν, ανατρέξαμε σε φύλλα της τότε Φαναριώτικης εφημερίδος «Απόστολος Ανδρέας» (Α.Α.) αρθμ. 52 και 57 του Ιουνίου 1952, διότι το τότε περιοδικόν  «Ορθοδοξία» που διέσωζε «Χρονικά» για τους τότε λογους του ουδέν εδημοσίευσε.  Α.Π.

    Επέτειος  της πρώτης πεντηκονταετίας από την εκδημίας του.

Ε΄α

            

Μετά τα τραγικά γεγονότα του 1922 και την «Συνθήκη της Λωζάννης» του
1923 σπάνια ο Ελληνισμός κατά την μακραίωνα ιστορία του δοκιμάστηκε για να
περισυλλέξει τα ναυάγια του Ελληνορθοδόξου προσφυγικού κόσμου εν μέσω
κινημάτων και πολιτικής αστάθειας. Οι διαφορές που προέκυψαν, όχι μόνον μεταξύ
Ελλάδος και Τουρκίας. αλλά και οι σχέσεις των Μεγάλων Δυνάμεων με την Τουρκία
πρώτα αναθέρμαναν τις σχέσεις με το Λονδίνο και το Παρίσι και μετά ρυθμίστηκαν
το 1923 με την «Συνθήκη της Λωζάννης» και τούτο αφού καταργήθηκε το θέμα των
«Διομολογήσεων» και τακτοποιήθηκε αργότερα και το ζήτημα του οθωμανικού
χρέους. Το 1925 έχει πλέον εδραιωθεί το κύρος του εθνικού «Γαζή» του Mustafa
Kemal, δηλαδή «ήρωα» και «πατέρα» στην νέα Τουρκία. Τον Σεπτέμβριο του 1926
έρχεται ο Κεμάλ από την Άγκυρα στην Πόλη και τον υποδέχεται ο Νομάρχης Χαϊδάρ
μπέη μαζί με τον διευθυντή του Αρχαιολογικού Μουσείου Αζίζ Ογκάν και θέλει να
επισκεφθεί την «Ayasófya» που επέδρασε στην οθωμανική περίοδο στο κτίσιμο των
μεγάλων τεμενών του Ισλάμ στην Πόλη. Περιηγείται το μνημείο και ο Ογκάν του
επισημάνει την διεθνή αξία του ως του μόνου σήμερα υπαρκτού και ακεραίου
κτιρίου της βυζαντινής αρχιτεκτονικής που θαυμάζεται από την ανθρωπότητα καιότι στην πραγματικότητα αυτό αισθητοποιεί τον «Οίκον της Σοφίας του Θεού» της
Χριστιανοσύνης. Ο Κεμάλ διαλογίζεται την τεράστια σημασία και αξία του για την
ανύψωση της σύγχρονης Τουρκίας στον πολιτισμό και παίρνει τα κλειδιά του από
το χότζα και τα παραδίδει στον Αζίζ Ογκάν για να αποσπάσει τον ναό από το
κτηματολόγιο των «βακουφίων» και να το εντάξει στην αρχαιολογική υπηρεσία του
κράτους να τον φυλάξει με τους υπαλλήλους της. Έτσι από το 1926 η φωνή του
μουεζίνη ακουγόταν μόνον από τα γειτνιάζοντα τεμένη και ο Ιουστινιάνειος
καθεδρικός ναός της Εκκλησίας προσφέρθηκε στον παγκόσμιο θαυμασμό μετά την
αποκάλυψη και της μεταεικονομαχικής ψηφιδογραφίας.1 Με αυτή την
πρωτοβουλία του ο Κεμάλ θέλησε να εγκαινιάσει την στροφή της νέας Τουρκίας
προς τον πολιτισμό των προηγμένων λαών, κάτι που υπεστήριζε και ο Ελευθέριος
Βενιζέλος όταν υιοθετούσε την πεφωτισμένη προσέγγιση της αμοιβαίας
αναγνωρίσεως των αρχών του Διεθνούς Δικαίου την τελευταίας χιλιετίας στα
πλαίσια της κοινής γειτονίας και απευχόταν τις πολεμοχαρείς αναμετρήσεις στα
πεδία των μαχών που τόση συμφορά απέδιδε στους αντιμαχόμενους λαούς. Αυτή η
επαναπροσέγγιση των λαών στηρίχθηκε στην βασική αρχή του «Διεθνούς Δικαίου:
«Redus sic standibus», δηλαδή στην «Συμφωνία της αμοιβαιότητος σχέσεων και
συμπεριφοράς». 2.
Ο Βενιζέλος παρακολουθούσε όλες τις άριστες κινήσεις του Κεμάλ για να
εκσυγχρονίσει τους θεσμούς του νεοτουρκικού κράτους του και προσεκτικά
ξεκίνησε τις διαπραγματεύσεις του με την Άγκυρα με επιστολή του προς τον τότε
πρωθυπουργό Ισμέτ πασά (Ινονού) και του ζήτησε την έγγραφη και ρητή δέσμευση
ότι η συγχρονισμένη πλέον Τουρκία «δεν είχε εδαφικές διεκδικήσεις απέναντι την
χώρας του» και όταν μάλιστα ήλθε από την Άγκυρα γραπτά θετική απάντηση: «ότι
δεν υπάρχουν πλέον εδαφικές βλέψεις κατά της Ελλάδος», τότε μόνον δόθηκε και
το έναυσμα για τις ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις και άρχισαν αυτές από την
αμοιβαία συμπεριφορά των δύο πλευρών προς τις εκατέρωθεν μειονότητες, κάτι
που καλύπτει πλήρως τον απόλυτον σεβασμόν στην θρησκευτική πίστη των δύο
λαών, αλλά και στην εκ παραδόσεως αιώνων ελληνορθόδοξη μορφωτική παιδεία
τους. Με αυτές ακριβώς τις προϋποθέσεις πραγματοποιήθηκε και η κύρωση «της
Συμφωνίας της Τουρκοελληνικής φιλίας», που υπογράφηκε στην Άγκυρα τις 29
Οκτωβρίου 1930. Αυτή η «συναλληλία» παρέμεινε βασικά επί ένα αιώνα περίπου
ως αμετάβλητη σχέση μεταξύ των δύο λαών αν και δεν αναφέρεται περί του ιερού
θεσμού του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Στα πρακτικά της «Διασκέψεως στη
Λωζάννη» ρητά καταδικάστηκε υπό των μετεχόντων Αντιπροσωπειών πάσα
εμπλοκή του Πατριαρχείου αυτού, ιδίως με το πρωτόκολλο «περί της Ανταλλαγής
των Πληθυσμών» ως θέματος εντελώς αλλοτρίας φύσεως σε διπλωματικές
διαπραγματεύσεις απτόμενον δε της ιστορίας και των μεταφυσικών πεποιθήσεων
των λαών. 3 Αυτήν «την διαφορά του σεβασμού και της υπολήψεως του ήθους
υπέδειξε» ο Ελευθέριος Βενιζέλος όταν μετά την υπογραφή του «Συμφώνου
Φιλίας» στην Άγκυρα επισκέφθηκε αμέσως το Φανάρι για να ευλογηθεί η
προσπάθειά του υπό του Οικουμενικού Πατριάρχου Φωτίου Β ́. Η επίσκεψη αυτή
πραγματοποιείται στην «αίθουσα της Παναγίας», όπου ήταν η πινακοθήκη με τους
πίνακες των Πατριαρχών που πυρπολήθηκαν το 1941.4 Οι αιωνόβιοι ιεροί θεσμοί
επί της γής δεν περικλείονται μέσα στα διακρατικά σύνορα των κρατών, ούτε και
ελέγχονται από συμφωνίες επίκαιρων πολεμικών συμβάντων, αφού συνοψίζουν
αιώνιες αξίες που καταστάθηκαν διαχρονικά πανσέβαστες στην ανθρωπότητα.

Το 1936 συνάπτεται η «Συνθήκη του Μοντρέ», η οποία ρυθμίζει το
καθεστώς των Στενών των Δαρδανελίων και επιτρέπει τον επαναεξοπλισμό τους
και δι’ αυτό κατά το Διεθνές Δίκαιο ως αντίβαρο αμοιβαιότητος επιτρέπεται εξ ίσου
το ίδιο και στα δύο ελληνικά νησιά του Αιγαίου, τη Λήμνο και τη Σαμοθράκη.5 Από
το 1937 αρχίζει να επιβαρύνεται από χρόνια εξάρτηση από το αλκοόλ η υγεία του
Μουσταφά Κεμάλ και την εξουσία αναλαμβάνει ως πρωθυπουργός ο Αλί Φετί
Οκιάρ, γνωστός πλέον μας ως ο «Ισμέτ πασάς Ινονού». Αυτός αρχίζει τις άμεσες
παρεμβάσεις για τον εκτουρκισμό των Ομογενειακών σχολείων και των αθλητικών
σωματείων και σε ό,τι συνδέεται με την κοινωνική ζωή των μη ανταλλαγέντων
Ρωμιών. Στις 10 Νοεμβρίου 1938 συμβαίνει η εκδημία του Μουσταφά Κεμάλ σε
ηλικία 57 ετών και από τότε επιταχύνθηκε η ανθελληνική στάση του Ινονού, που
έλαβε απειλητικές διαστάσεις κατά τον Β ́ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η Ελλάδα
βρισκόταν υπό την μπότα της τριπλής σκληρής κατοχής των «ναζί» του Χίτλερ, των
«φασιστών» του Μουσολίνι και των απογόνων των Βουλγάρων «Κομιτατζήδων»
από το 1941-1944 διαπράττοντες ανθελληνικά εγκλήματα.
Τα ξημερώματα της 21ης Σεπτεμβρίου 1941 πυρπολούνται οι κεντρικές
πτέρυγες των Πατριαρχείων στο Φανάρι. «Τα αίτια της πυρκαϊάς, παρά τις
συστηματικές έρευνες και τις ανακρίσεις των αρμοδίων αρχών το αίτιο δεν
κατορθώθηκε ποτέ να καθορισθεί και ούτε να αποδειχθεί ότι επρόκειτο για
ηλεκτρικό βραχυκύκλωμα, όπως το υπέθεσαν στην αρχή». 6 Αν κρίνουμε μόνον
από τα παρεμβληθέντα επί μισό περίπου αιώνα νομικά και πολεοδομικά εμπόδια,
αποκαλύπτεται ποιός ευθύνεται για την σκοπιμότητα αυτού του σύγχρονου
«ολοκαυτώματος» των Πατριαρχείων! Το δεύτερο μεγάλο πλήγμα της Ομογένειας
δόθηκε όταν η τουρκική κυβέρνηση με το πρόσχημα της ασφάλειάς της στρατολογεί
30 ηλικίες 25-45 χρόνων μη μουσουλμάνων στις 8 Μαΐου 1941. Τότε υπηρετούσε
στο Πατριαρχείο από το 1938 ως υπογραμματέας ο διάκονος Μελίτων, ο κατά
κόσμον Σωτήριος Χατζής, γόνος της Φαναριώτισσας Ευδοξίας Μπακαλοπούλου και
του Ευρυτάνα Νικόλαου Χατζή από το Κερασοχώρι των Αγράφων ελληνικής
υπηκοότητος. Ο ένας γιός τους ως Ελλήνων στρατεύθηκε με την έναρξη του
Ελληνοϊταλικού πολέμου στο μέτωπο της Αλβανίας, όμως χάθηκαν τα ίχνη του κατά
την Γερμανική εισβολή. Ο διάκονος Μελίτων υπηρετούσε ως υπογραμματέας της
Ιεράς Συνόδου των Πατριαρχείων και ήταν τότε 29 ετών. Για να το αποφύγει την
σύλληψή του από την τουρκική στρατονομία με εντολή του πατριάρχου Βενιαμίν
εσπευσμένα χειροτονείται από τον «εσωκατάκοιλον» στο Φανάρι μητροπολίτη
Χριστουπόλεως Μελέτιο και αποστέλλεται στην Αίγυπτο για να ενημερώσει την εκείεξόριστη ελληνική κυβέρνηση για τα εξοντωτικά μέτρα της Άγκυρας κατά της
Ρωμιοσύνης, που συνεχώς επαυξάνοντο όσο προχωρούσαν οι Γερμανοί στα
ενδότερα της σοβιετικής Ρωσίας. Στις 11 Νοεμβρίου του 1942 εκδίδεται ο νόμος
«για την εφάπαξ φορολογία της περιουσίας της μειονότητας», που αποτελεί την
αισχρότερη επιβολή «κεφαλικού φόρου» προς υφαρμαγή του κόπου μυριάδων
τίμια εργαζόμενων μη Μουσουλμάνων, Αυτό είναι το άλλως λεγόμενο και "Βαρλίκ
Βεργκισί", που επέφερε την οικονομική εξαθλίωση Ελλήνων, Αρμενίων και Εβραίων.
Όσοι αδυνατούσαν να πληρώσουν οδηγούντο στα «Τάγματα Εργασίας» της
Ανατολίας που αποτελούσαν βέβαιο θάνατο. Αυτό επεκτάθηκε και στην κατάσχεση
της εκκλησιαστικής περιουσίας των μονών και των ναών και να μην αντιδράσουν οι
αρχιερείς και οι ομογενείς στην εξορίζονται στη Προύσσα ο Ίμβρου Ιάκωβος και ο
Χαλκηδόνος Μάξιμος, όπου και δεινοπαθούν «για να συνετιστεί το Φανάρι». Τότε
ο πατριάρχης Βενιαμίν καλεί τον υπογραμματέα Μελίτωνα που ως Έλληνας
υπήκοος ήταν στο μάτι της τουρκικής Αστυνομίας και δίδει εντολή στον
μητροπολίτη Χριστουπόλεως Μελέτιο που κατοικούσε στο Φανάρι να χειροτονήσει
σε μία Λειτουργία στον πατριαρχικό ναό σε πρεσβύτερο για να τον αποστείλει στην
εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση στην Αίγυπτο για τα εξοντωτικά μέτρα που έλαβε η
Άγκυρα κατά της Ρωμιοσύνης στην Τουρκία που συνεχώς επαυξάνονται όσο
εισχωρούν οι στρατιές του Χίτλερ στη Ρωσία. Στην Αίγυπτο τότε κατέφευγαν
εκατοντάδες αντιστασιακών εξ Ελλάδος και αυτοί εντάσσονταν σε στρατιωτικές
μονάδες από τους Άγγλους. Ο αρχιμανδρίτης Μελίτων κατατάχτηκε ως
στρατιωτικός ιερέας στη 1η Ταξιαρχία του «Ελληνικού Εκστρατευτικού Σώματος της
Μέσης Ανατολής» υπό τον συνταγματάρχη Παυσανία Κατσώτα, η οποία μαχόταν
στο διάστημα 23 Οκτωβρίου-3 Νοεμβρίου 1942 κατά του Ρόμελ στο Ελ Αλαμέιν.
Εκεί υπήρξαν και πολλά θύματα ορθοδόξων μαχητών εξ Ελλάδος και ο πατριαρχικός
αρχιμανδρίτης ο π. Μελίτων μαζί με άλλους διαφυγόντες από την Κρήτη ιερείς
κήδευε και διάβαζε «Τρισάγια» στους πεσόντες 1942-1943

Όταν άρχισε πλέον να γίνεται εμφανής η πολεμική κάμψη των ναζιστικών
Στρατιών μεταξύ των ετών 1942-1943 πρώτα στην Αφρική και μετά στο Στάλιγκραντ
φαινόταν ότι ο Φύρερ δεν θα ήταν εκείνος που θα κέρδιζε τον Β ́ Παγκόσμιο
Πόλεμο για να ανατρέψει την «Συνθήκη της Λωζάννης». Τότε οι καιροσκόποι της
Άγκυρας αναλογίζονται πλέον τις ευθύνες τους για τα διαπραχθέντα εγκλήματα καιαρχίζουν τις απολύσεις από τα «Τάγματα εργασίας» και την τελευταία στιγμή
κήρυξαν και τον πόλεμο κατά του Φύρερ!
Περί το τέλος του Πολέμου ο βασιλεύς Γεώργιος Β ́ επιθυμεί να μεταβεί στους
Αγίους Τόπους για να προσκυνήσει τα πανάγια προσκυνήματα που διαφυλάσσει η
Αγιοταφιτική Αδελφότητα και με την συνοδεία του στρατιωτικού ιερέα Μελίτωνα
Χατζή μεταβαίνει στα Ιεροσόλυμα. Τον υποδέχεται ο Σαμιώτης πατριάρχης
Τιμόθεος Β ́ ο Θέμελης που είναι και άριστος γνώστης των δικαίων της Εκκλησίας
του στην Αγία Γή. Όταν ο βασιλέας επέστρεψε στο Λονδίνο συνιστά τον π. Μελίτων
στον Θυατείρων Γερμανό οποίος είχε κενή από το 1940 την αρχαιότατη εν Αγγλία
κοινότητα της Μαγχεστρίας στην οποία ιεράτευσε επί 35 χρόνια η σημαντική και
πολύπλευρη θεολογική προσωπικότητα του Μεγάλου Οικονόμου και διαπρεπούς
συγγραφέως Κωνσταντίνου Καλλίνικου. Εκεί αποστέλλει τον αρχιμ. Μελίτωνα
προΐσταται επί τετραετία σε όλη την περιοχή και πραγματοποιεί σπουδές στο
Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, αλλά κυρίως τελειοποιεί την «οξφορδιανήν»
αγγλομάθειά του.
Το 1946 που εξελέγη πατριάρχης ο Μάξιμος ο Ε ́ (1946-1948) και το 1947 τον
άλλοτε αρχιδιάκονό του στην Χαλκηδόνα τον ενέταξε στην Πατριαρχική Αυλή ως
Μέγας Πρωτοσύγκελλο (1947 - 1950). Τότε κλήθηκε και η ταπεινότητά μου
προσωπικά από τον Πατριάρχη Μάξιμο Ε ́ να σπουδάσω Θεολογία στην Σχολή της
Χάλκης. Η Άγκυρα τότε ήθελε να συρρικνώσει τους σπουδάζοντες εκ του εξωτερικού
και επί διετία δεν μου χορηγούσε viza εισόδου στην Τουρκία και το 1949 στράφηκα
πλέον για σπουδές στην Θεολογική Σχολή των Αθηνών. 7 Όμως διατήρησα τον
στενόν δεσμόν μου μετά εκεί Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας επί τρία τέταρτα
αιώνος μέχρι σήμερα!
Ο πατριάρχης Αθηναγόρας μετά την ενθρόνισή του στο Φανάρι επιχειρεί
μαζί με κληρικούς της Αυλής του και τους διαπρεπείς λαϊκούς της Ρωμαΐϊκης
κοινωνίας να μεταβεί σιδηροδρομικά στην Άγκυρα, τόσον για να ευχαριστήσει την
τουρκική κυβέρνηση για την υποδοχή του αν και «Αμερικανού» πολίτη, όσον και
για πρώτη προσωπική γνωριμία με τους κυβερνώντες το κράτος της Τουρκίας.
Όταν επέστρεψε στη Φανάρι άρχισε την συνεργασία με τους δύο επί κεφαλής της
Αυλής του κληρικούς, τον Αρχιγραμματέα Ιάκωβο Στεφανίδη και τον Μ.
Πρωτοσύγκελλο Μελίτωνα Χατζή. Ο πρώτος διαχειριζόταν κυρίως τις διορθόδοξη
αλληλογραφία και είχε την στήριξη του συγγενούς του νέου μητροπολίτη Δέρκων
Ιακώβου Παπαϊσίου. Ο Μελίτων όμως όμως ήταν συνδεδεμένος με τους έξι
λευκοψηφίσαντες συνοδικούς αρχιερείς στην εκλογή Αθηναγόρου το 1949. Ο
πατριάρχης Αθηναγόρας εμφορείτο από ανακαινιστικό πνεύμα στην εκκλησιαστική
ζωή. Όμως ο Πρωτοσύγκελλός του υπεύθυνος στην λατρευτική ζωή της
Αρχιεπισκοπής ήταν επιφυλακτικός στις παρεμβάσεις επί της κρατούσης Τάξεως στο
Πατριαρχείο. Τότε ο συνοδικός ιεράρχης Περγάμου Αδαμάντιος διελθών από την
εποχή των πατριαρχών Φωτίου Β ́ και Βενιαμίν ως ανώτατος Αυλικός υπενθύμισε
στον πατριάρχη Αθηναγόρα ότι κατά την κρατούσα τάξη στο Φανάρι, ότι «οι
διατελέσαντες στην κορυφή της Πατριαρχικής Αυλής, λόγω της διοικητικής
εμπειρίας που αποκτούσαν, γίνονται «εν ενεργεία» μητροπολίτες»!
Εξ αυτού μετά τετράμηνον διαβουλεύσεων εξελέγη στις 23 Νοεμβρίου 1950
ως ο νέος μητροπολίτης Ίμβρου και Τενέδου Μελίτων Χατζής (1950-1963) και η
λυχνία της νήσου Ίμβρου του Θρακικού πελάγους κοσμήθηκε με την κατάλληλη
προσωπικότητα ικανού ιεράρχη να περισώσει τους νέους Ιμβρίους από την πνιγηρήπερίσφιγξη των κρατούντων που από το 1924 πονηρά επιδίωκαν να αφελληνίσουν
και αποχριστιανίσουν τον από αιώνων γηγενή νησιωτικό πληθυσμό μήπως
αποσιωπήσουν τα υπογραφέντα «στη Λωζάννη» άρθρα 37,38,42, περί του
εκπαιδευτικού καθεστώτος στην Ίμβρο που ήδη επιδίωξαν να ξεχαστούν από το
1936-1937 μήπως εντέχνως ξεχαστεί ο φωτισμός της ανθρωπιστικής ελληνικής
Παιδείας που κρατούσαν αναμμένη οι Ίμβριοι από την εποχή του Ομήρου και του
Ηροδότου! Αυτή η σιωπηρή παρασπονδία των κρατούντων επισημάνθηκε από τον
νέον θερμουργόν ιεράρχη της Ίμβρου Μελίτωνα γιατί θα ήταν καταστροφική για τον
χριστεπώνυμο πληθυσμό η αμάθεια της ζώσας γλώσσας της πίστεως στο Χριστό.
Σκεπτόταν λοιπόν, πως θα αμυνθεί και αντιλήφθηκε την μέθοδο της εκλογικής
πιέσεως του τότε ευρισκόμενου σε προεκλογική περίοδο τουρκικού κράτους. 8 Το
Δημοκρατικό κόμμα ήταν υπέρ των αρχικών αποφάσεων του Κεμάλ για την
συνεργασία των δύο εθνών που συμβίωσαν επί αιώνες. Οι Ίμβριοι τότε διέθεταν
περί τους 8.600 ψήφους, που ενίσχυαν το εκλογικό κέντρο του Ελλησπόντου
(Τσανάκαλε) που διέθετε και τους περισσότερους βουλευτές. Τότε ο Δημοκρατικός
βουλευτής Σμύρνης Ιχσάν σαμπρί Τσαγλαγιαγκίλ εκτίμησε σωστά την σημασία
αυτών των ψήφων για την εκλογική νίκη του κόμματός του και υποσχέθηκε στους
Ιμβρίους ψηφοφόρους την νομική κατοχύρωση του δικαίου της ανθρωπιστικής
ελληνικής παιδείας στην Ιμβρο κάτι που μετά την νίκη των Δημοκρατικών ψήφισε
«με ειδικό νόμο η Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της Άγκυρας»! Έτσι πλέον
διασφαλίσθηκε η μορφωτική κατάρτιση της νεότητος των Ιμβρίων, σύμφωνα με το
εκπαιδευτικό ιδεώδες το οποίο επανειλημμένα στήριξε στο νησί ο σπουδαίος
Ίμβριος ιερομόναχος Βαρθολομαίος Κουτλουμουσιανός (1775-1851). ο κατά κόσμον
«Βασίλειος Στέκας» του οποίου την εμμονή εγκολπώθηκε ο αρχιερεύς της ηρωϊκής
νήσου Ίμβρου Μελίτων Χατζής και σιωπηρά πέτυχε να διανοίξει την λεωφόρο του
πολιτισμού, της έρευνας και της σπουδής περί της νήσου, καταστήσας την ζωηφόρο
δεξαμενή προς άντληση υψηλόβαθμων κληρικών και επιστημόνων με πλήθος
ευλογημένων μελετών για το νησί.9 Σε διηνεκή μνεία του ονόματος του
Βαρθολομαίου (του Γιού του Θολομαίου), ο Ίμβρου Μελίτων Χατζής παρέδωσε το τίμιο
όνομα που «βιωματικού Θεολόγου της Ορθοδόξου λατρείας» μετά περίπου
εκατονταετία από της κοιμήσεώς του την 13η Αυγούστου 1961 στον κατά κόσμον
Δημήτριο Αρχοντώνη, που σήμερα λαμπρύνει Οικουμενικά το ιερό σύνθρονό της
Καθολικής Ορθοδοξίας, ως ο Παναγιότατος Πατριάρχης Βαρθολομαίος, με πράξεις
αγαθές και με την ορθότητα των κανονικών αποφάνσεων και φρονημάτων του.-
Α.Π.
1. Μετά την περάτωση των εργασιών συντηρήσεως των ψηφιδωτών στις 24 Οκτωβρίου 1934 με εντολή του
Κεμάλ εξέδωσαν Διάταγμα στις 4 Νοεμβρίου 1934, * Υπ’αρίθμ 24/1589. με το οποίο μετατρέπεται στο μέλλον η
«Ayasófya» σε Μουσείο που ανοίγουν οι πύλες την 1ην Φεβρουαρίου 1934 για το κοινό και τότε το
επισκέπτεται επίσημα ο Μουσταφά Κεμάλ ως πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας και θαυμάζει το
αναδειχθέν με την πρωτοβουλία σε τόπο μεγάλου Πολιτισμού.
2. Λίγα χρόνια μετά το 1928 υπογράφηκε και το ελληνοιταλικό σύμφωνο φιλίας, μετά τον ιταμότατο
βομβαρδισμό της Κέρκυρας στις 31η Αυγούστου του 1923, στον οποίο τότε αντιστάθηκε με σθένος ο τότε εκεί
μητροπολίτης Αθηναγόρας που τώρα είναι Οικουμενικός Πατριάρχης. Βλέπε και σχετικόν άρθρρν στον ιστοτοπό
μου.
3. Ο ιερός θεσμός του Οικουμενικού Πατριαρχείου τυγχάνει πανανθρώπινου σεβασμού, όπως και εκείνος της
«Πρεσβυτέρας Ρώμης», διότι οι συζητήσεις περί Αυτού πρέπει να καλύπτονται από υψηλότατης πνευματικής
στάθμης και μεταφυσικού ήθους αλλά και σωστής συμπεριφοράς και αγωγής κάθε εμπλεκομένου μετ’
αυτού».
4. Το 1964 βρήκα στο αρχείο του παλαιού φωτογράφου της Πόλης Αχιλλέα Σαματζή τα αρνητικά των πινάκων
αυτών και τα δημοσίευσα στην Θ.Η.Ε. το 1966. Σε ένθετο τεύχος στον 9ο τόμος στηλ. 832-833, κάτι που
ευχαρίστησε πολύ τον πατριάρχη Αθηναγόρα και γι’ αυτό ο διάδοχός του πατριάρχης Δημήτριος μου ανέθεσενα ασχοληθώ με την νέα εικονογράφηση των Πατριαρχείων με πολλούς Έλληνες καλλιτέχνες, όπως ήταν ο
ψηφιδογράφος Σωτήρης Βάρβογλης και ο αγιογράφος Χρήστος Λιόντας κ.ά..
5. Αυτό είχε ως συνέπεια όταν συνεστήθη από τους Τούρκους στην Ιωνία «η Στρατιά του Αιγαίου» και
ναυπηγήθηκαν και αποβατικά σκάφη προς διάπλευση στο Αιγαίο. Αυτό μετά το Κυπριακό του 1973 επεκταθεί
και στα λοιπά ελληνικά νησιά του Αιγαίου επειδή τα μόνα τουρκικά νησιά είναι έναντι των Μικρασιατικών
ακτών η Ίμβρος και η Τένεδος που επικοινωνούν με το Τσανάκαλε.
6. Αριστείδου Πασαδαίου. Ο Πατριαρχικός οίκος του Οικουμενικού Θρόνου. τόμος Β ́. σ. 16. Αθήνα 1995.
7. Το 1947 ήλθε εκ Φαναρίου στην Αθήνα ο Περγάμου Αδαμάντιος και τότε αφίχθηκε εδώ από το Λονδίνο και
ο π. Μελίτων Χατζής. Ο εντεταλμένος από τον πατριάρχη Μάξιμο δι’ εμέ μητροπολίτης Αδαμάντιος μου
ανέθεσε να φροντίσω την όλη του κληρικήν εμφάνιση του Μελίτωνα, από την φωτογραφία του στον
«Ευαγγελίδη» μέχρι το ιεροραφείο του «Θεοδωρόπουλου». Όμως μετά τον θάνατο του Αδαμαντίου το 1958 η
γνωριμία αυτή εξελίχθηκε εν Αθήναις σε στενή φιλία επί τεσσαρακονταετία ως στενού συμβούλου και
ιδιαίτερου συνεργάτη του σε διάφορες εκκλησιαστικές αποστολές έως τον 1989 που ο Μελίτων εκοιμήθη.
8 . Από το 1938 μέχρι το 1950 κυβερνούσε την Τουρκία δικτατορικά ο Ινονού που συμπεριφερόταν άδικα στην
ορθόδοξη μειονότητα της χώρας
9. Δημητρίου Στάθη. «Βαρθολομαίος Κουτλουμουσιανός». Διατριβή. Θεσσαλονίκη 1999.

                    Μία μορφή που δεν χάνει τίποτα από την ακτινοβολία της και μετά την ανάπαυσή της, αλλ’ αντίθετα και απ’ αυτούς τους φυσικούς νόμους, όσο  απομακρύνεται στην αιωνιότητα και στην Ιστορία,  τόσο και μεγεθύνεται, αντιλαμβάνεστε πόσο είναι δύσκολο να σκιαγραφηθούν οι πνευματικές διαστάσεις της και μάλιστα από ένα υπηρέτη της Θεολογίας που σε κρίσημες εκκλησιαστικές στιγμές τον διάλεξε ο ίδιος ως τον «εξ απορρήτων συνεργάτη του». Γι’ αυτό και δεν θα επιχειρήσω συστηματική ανάλυση της πνευματικότητος  του Γέροντα της Ορθοδοξίας, παρά την πρώτη μνημόνευση μερικών από τα στοιχεία που την συνθέτουν.

               Στην μορφή του εκλεγέντος Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα συνυπάρχουν το βιβλικό,  το ευαγγελικό και το εκκλησιαστικό φρόνημα ως στοιχεία που την συνθέτουν. Από τα πρώτα χρόνια της ζωής του δοκιμάζεται από  την τραγωδία του  θανάτου  της μητέρας του και τον αγκαλιάζει η στοργή  της εκ μητρός προμάμμης του από την Κόνιτσα. Αυτή φαίνεται  πως έριψε  τον σπόρο της ευσεβείας της πως  κάθε ορφανό παιδί υιοθετείται από την Παναγία Μητέρα του Χριστού μας. Έτσι από τα 12 χρόνια αρχίζει να συνειδοποιεί  ότι ανήκει στην Εκκλησία, αν και δεν είχε καμμιά ιερατική κληρονομία, σε όποια  και αν κάθησε θρανία για να μαθητεύσει. Όμως η θεία Πρόνοια αφύπνισε το ενδιαφέρον του μητροπολίτη Βελλάς και Κονίστης Κωνσταντίνου Καρατζόπουλου και τον στήριξε  τις σπουδές  του Αριστοκλή Σπύρου στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης.1 Ο εύελπις νέος  περάτωσε τις εκεί θεολογικές του σπουδές επί της σχολαρχίας του περιφήμου θρακιώτη Θεολόγου  Γερμανού Στρινόπουλου και κατατάχθηκε στους αποφοίτους της Σχολής το 1910 με το θέμα: «Περί της εκλογής πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως από του Μεγάλου Κωνσταντίνου μέχρι της Ἁλώσεως». Τότε  συνέβη και η  δολοφονία του πατέρα του από εξτρεμιστές που πολεμούσαν την ελληνικότητα της Βορείου Ηπείρου και αποφάσισε να ιερωθεί. Το αίτημά του  διαβιβάστηκε στον Μ. Πρωτοσύγκελλο Αθηναγόρα Ελευθερίου και η χειροτονία του πραγματοποιήθηκε με εντολή του σπουδαίου Πατριάρχου Ιωακείμ Γ΄,  στο ναΐδριο της Σχολής τον Μάρτιον του 1910 από τον μητροπολίτη Ελασσώνος Πολύκαρπο Βαρβάκη, τότε πρόεδρο της Εφορίας της Σχολής.

Τότε ο Πατριάρχης Ιωακείμ Γ΄ επιδιώκει να περισώσει τις εκκλησιαστικές επαρχίες του στην νότια πλευρά των Βαλκανίων όπου η τσαρική διπλωματία επιδιώκει να ενισχύσει  τις εθνικιστικές επιδιώξεις των υφισταμένων εκεί λαών μετά την διάλυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στην Ανατολική Ευρώπη.  Επιδιώκεται το φούντωμα του εθνικισμού για να επιβληθεί ως εκκλησιολογικό δόγμα ο σλαβικός «Εθνοφυλετισμός» που κατεδίκασε ως αίρεση η Μεγάλη Σύνοδος των παλαίφατων Πατριαρχείων στο Φανάρι το 1872. Η Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως ανέθεσε  στην Μητρόπολη Πελαγονίας την εξαρχία όλης της Ανω Μακεδονίας και εκεί εκ παλαιού απεστέλλοντο δόκιμοι αρχιερείς και στον 20^ον αιώνα εστάλησαν το 1910 ο Στέφανος Δανιηλίδης  και από το 1912  ο Χρυσόστομος Καβουρίδης (1912-1918) με έδρα την πολυφυλετική  πόλη του «Μοναστηρίου», όπου η ελληνική κοινότητα  ήκμαζε με τα 18.000 μέλη της. Προς στήριξη της Μητροπόλεως αυτής στάλθηκε από το Φανάρι ως άλκιμο στέλεχος και γραμματέας της Μητροπόλεως ο διάκονος Αθηναγόρας ως έχων έγκυρη γνώση στην περιοχή των δικαίων του Οικουμενικού Θρόνου και υπεύθυνος της εκεί εκπαιδεύσεως λόγο της γλωσσομάθειά του στήν γαλλική, την αρβανίτικη και στην τουρκική γλώσσα. Εκεί επί οκταετία έδρασε ως αρχιδιάκονος ο Αθηναγόρας με το  ύψιπετές ηπειρωτικό του ανάστημα   και το διαμπερές όμμα που καθήλωνε τους επισκέπτες του γραφείου του και όταν τους ρωτούσα «σε τί μπορεί να τους φανεί χρήσιμος;» Εκείνοι του απαντούσαν: «ήλθαμε για να κοιταχθούμε» ! Ετσι ως διάκονος όχι μόνον  με την βαθυφωνία του  στις ακολουθίες, αλλά  και από  ειλικρινές και έντιμο κοίταγμά του έγινε αξιαγάπητος στην κοινωνία του Μοναστηρίου μέχρι που έφθασε η ημέρα υπηρεσιακά να συνοδεύσει τον Μητροπολίτη του Χρυσόστομο στη Θεσσαλονίτη, όπου οι συμμαχικές άρχες γνώριζαν τα βασιλικά φρονήματα  του μητροπολίτη του και αμφοτέρους τους συνέβαλαν και τους κακοπάθησαν Σενεγαλλέζει στις φυλακές μέχρι που  παρέβη ο Μητροπολίτης Γεννάδειος και εκτοπίστηκαν στο Άγιον Όρος  απ’ όπου         κλήθηκε ο αρχιδιάκονος Αθηναγόρας στην Αθήνα ως κληρικός «δακτυλογράφος σε μηχανή» από μητροπολίτη Αθηνών Μελετίου Μεταξάκη!

       Τετραετής ήταν η συνεργασία του Αθηναγόρα ως γραμματέας της Μητροπόλεως κοντά στον Αθηνών Μελέτιο. Αυτή ήταν συνεχώς εποικοδομητική και κατά την λειτουργία της Μητροπόλεως και κατά τις περιοδείες του άριστα πεπαιδευμένος ιεράρχης επί  των εκκλησιαστικών πραγμάτων και στην επίλυση των κανονικών προβλημάτων. Ως ο  Κιτίου Μακάριος καταστάθηκε οργανωτής της Εκκλησιολογικής  συγκροτήσεως της Κυπριακής Εκκλησίας και ο «Καταστατικός του Χάρτης» ίσχυσε  μέχρι πρότινων ετών Η μαθητεία του Αθηναγόρα πλησίον του ἠταν  πραγματική  μετάγγιση του σωστού εκκλησιαστικού φρονήματος και της ποιμαντικής φροντίδος που τον διαπαιδαγώγησε. ¨Όλα αυτά  ήταν πραγματική θεία περίνοια ώστε να σταθεί επάξια να ποιμάνει στην Μητρόπολη Κερκύρα με την έντονη σχέση με το βασιλικό στέμμα και μάλιστα απειλούμενη από φασιστικό γειτονικό καθεστώς. Εκεί αναδεικνύεται «ο ποιμήν ο καλός» του κερκυραϊκού κλήρου και λαου που όχι μόνον περιθάλπτει και το προσφυγικό  στοιχείο δημιουργεί μια νέα  εκκλησιαστική και ποιμαντική πραγματικότητα στην νησο, που άρχισε με την επιστροφή  του ιερού λειψάνου του Αγίου Σπυρίδωνα στην Εκκλησία μέχρι την σύσταση το 1924  της Ιερατικής Σχολής των Επτανήσων και άλλων ευαγών ιδρυμάτων όπως για την νεότητα λογω της αποστολής του από την Εκκλησία της Ελλάδος ως γλωσσομαθούς στο Εξωτερικό σε και συγκροτεί  το 1924  την πεντατάξια Ιερατική Σχολή, με διευθύνοντα τον Αρχιμ. Παρθένιο Πολάκη προς τελειότερη μόρφωση τοῦ ιερού Κλήρου της Επτανήσου. Εκπροσώπει την Εκκλησία της Ελλάδος λόγω της γλωσσομαθείας στη Χ.Α.Ν. και ειδικά στην «Διορθοδόξου Επιτροπής για τά θέματα της Προσυνόδου»  στο Άγιον Όρος ως άριστου γνώστη των συγχρόνων εκκλησιαστικών θεμάτων της Έκκλησίας. Τότε γνωρίστηκε εκεί με τον Αποκρισιάριο του Πατριαρχείου Τραπεζούντος Χρύσανθο και συνεζήτησαν την εκκλησιαστική κατάσταση της ομογένειας στην Αμερική και στερεώθηκε η φιλία τους για το Φανάρι. Το 1928 Ελλήνική Κυβέρνηση αποφασίζει να γεφυρώσει τα διεστώτα στην ομογένεια της Αμερικής. Η πατρίδα της κορινθιακής σταφίδας που τότε ήταν χρυσάφη για το πτωχό ταμείο της Ελλάδος καταστράφηκε από τον τρομερό σεισμό της Κορίνθου που ισοπέδωσε την πόλη και την επαρχία της. Για να ακουστεί η φωνή της ενότητος του Γένους και να ζητηθεί η πανελληνια ερανική συνδρομή έπρεπε να σταματίσει η φθορά της εθνικής διχοστασίας και στην Αμερική. Και αυτό το αναλαμβάνει ο Κορίνθου Δαμασκηνός που στη Έκθεση που συνέταξε γνωμοδότησε ότι το ζήτημα θα θεραπευθεί μόνον εάν η εκεί ιεράρχες επιστρέψουν στην Ελλάδα.  Με τον Κορίνθου Δαμασκηνό συμφώνησε και η Ελληνική Κυβέρνηση και το διεμήνυσε στον πατριάρχη Βασίλειον Γ΄ που απέλυσε τον αρχιεπίσκοπον Αλέξανδρον και τον κατέστησε κατά το προνόμιό του ως πρώην Αμερικής. Τότε ο Χρύσανθος υπέδειξε ως ενοποιό αρχιεπίσκοπο  τον αγγλομαθή μητροπολίτη  Αθηναγόρα ο οποίος εξελέγη στις 12 Αυγούστου 1930  και αποδείχθηκε ο επιδέξιος αναδιοργανωτής της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην  Αμερικανική  Ήπειρο.

   Η περίοδος του Μεσοπολέμου είναι μία κατ’ εξοχήν εποχή επιλύσεως τριών σπουδαίων ζητημάτων για το δοκιμασθέν από την Καταστροφή του 1922 Γένος μας. Πρώτον ήταν η ανάδειξη ως ποιμενάρχη του Αθηναγόρα για να την τεταραγμένη ομογένεια της Αμερικής και η προετοιμασία του έξη μήνες στην Αθήνα για να έλθει σε επαφή με τους δυναμένους να τον βοηθήσουν στην Ελληνοαμερικανική αποστολή του  και η  Ιερά Σύνοδο των Αθηνών να  τακτοποιήσει σε Μητροπόλεις τον Νοέμβριον του 1930 τους εξ Αμερικής αρχιερείς τον Αλέξανδρο στην Κέρκυρα και τους άλλους δύο σε χηρεύουσες επαρχίες της  Ελλάδος. Δεύτερον ήταν διπλωματική προσέγγιση της ηγεσίας των δύο ειρηνευσάντων γειτονικών λαών της Τουρκίας και της Ελλάδος μετά την «Συνθήκη της Λωζάννης»,  του Ελευθερίου Βενιζέλου και του Μουσταφά Κεμάλ που να θεμελιώσουν   στην Αγκυρα της 30 Οκτώβριου 1930 τις τρείς συμφωνίες ώστε να μην μετάσχουν α) σε οποιαδήποτε πολιτική ή οικονομική συνεννόηση που θα στρεφόταν εναντίον της μιας εξ αυτών και (β) να μην προβούν σε παραγγελίες ή κατασκευές πολεμικών πλοίων χωρίς προηγούμενη συνεννόηση μεταξύ τους και (γ) να τονωθούν οι εμπορικές σχέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες με εμπορική και προξενική σύμβαση. Οι σχέσεις αυτές αναπτύχθηκαν ακόμα περισσότερο στις 14 Σεπτεμβρίου 1933 όταν υπέγραψαν στην Αγκυρα το σύμφωνο ότι αναλάμβαναν την εγγύηση των κοινών τους συνόρων και έκτοτε «αυτή η τότε χάραξη των συνόρων αποτέλεσε μόνιμο σημείο αναφοράς πέραν του αιώνος και το ορόσημο τους». Το σύμφωνο της  Αγκυρας θεμελίωσε την Ελληνοτουρκική προσέγγιση και όντως ωφείλεται στην συναντίληψη των δύο τότε πουδαίων ηγετών τους για το κοινόν συμφέρον των γειτονικών λαών. Δυστυχώς  ο επισυμβάς στις 10 Νοεμβρίου 1938  θάνατος του Μουσταφά Κεμάλ σε ηλικία των 57 ετών διέκοψε την καλλιέργεια αυτών των σχέσεων με την διαδοχή του από τον Ισμέμ πασά Ιννονού. 2   Όταν καταλήφθηκε το 1941 η Ελλάδα από τους Ναζί ο Ισμέτ έδειξε το αντιχριστιανικό μένος του. Την 21^η  Σεπτεμβρίου 1941 μεγάλη πυρκαἱα κατέστρεψε στην τρίτη ομάδα των κεντρικών κτηρίων που αποτελείτο από τα  τέσσερα ξύλινα κτήρια το Πατριαρχείο  του Φαναρίου  καταστρέφοντας το πλήθος των κειμηλίων, των κωδίκων, των χειρογράφων και των πολυτελών επίπλων. Όλα αυτά  έγιναν «παρανάλωμα πυρός» από δήθεν βραχυκύκλωμα, που ουδέποτε ανακριτικά επιβεβαιώθηκε.  Η ανακατασκευή του κτηρίου  επετράπη μετά μηνό αιώνα γιατί  διεθνώς έγινε αντιληπτός ο ηθελημένος εμπαιγμός της Άγκυρας που βεβαιώθηκαν από τους εξοντωτικούς διωγμούς της ελληνικής μειονότητος όσο νικούσαν οι Ναζί στο Ρωσικό μέτωπο.     

          Το τρίτο σοβαρό ζήτημα που προέκυψε κατά τον Μεσοπόλεμο ήταν πονηρή επιθετικότητα του σοβιετικού  καθεστώτος κατά των Ορθοδόξων Εκκλησιών στην Ανατολική Ευρώπη.  Η  αναπτυχθείσα φιλία του Στάλιν με τον μητροπολιτη Λένινγκραντ Αλέξιον Σιμάνσκη κατά την πολιορκία της άλλοτε πρωτευούσης της Τσαρικής αυτοκρατορίας, διευκόλυνε τον Σεπτέμβριο του 1943 τον «ιστορικό συμβιβασμό» του Σοβιετισμού με την Εκκλησία. Τότε  δόθηκε η άδεια  εκλογής ως Πατριάρχη του Μόσχας του Σεργίου Στραγκορόνσκη που απεβίωσε το 1944 και τον διαδέχθηκε 1945 ο Αλέξιος Α΄.  Αυτός εντέλλεται από το Κρεμλίνο να συνεχίσει  το σχέδιο των τσάρων για να μεγαλώσει το κράτος της Ρωσίας με την κατάληψη όλων των Ορθοδόξων Εκκλησιών στην Ανατολική Ευρώπη που ελευθερώνοντο από τον Σοβιετικό Στρατό.  Έτσι άρχιζε ο λεγόμενος «Ψυχρός Πόλεμος» που απειλούσε τον ελεύθερο κόσμο. Εκδιώκονται όλοι οι κανονικοί επικεφαλείς των Ορθοδόξων Εκκλησιών ο Εσθονίας  Αλέξανδρος, ο  Πολωνίας Διονύσιος, ο Ρουμανίας Νικόδημος, ο Τσεχίας Σαββάτιος, ο Σερβίας Γαβριήλ Ε΄ και ο Αλβανίας Χριστοφόρος που απεβίωσε στην φυλακή και διοικούντο πλέον από φιλοσοβιετικούς πράκτορες που ήταν  υποχείρια αντρείκελα της Μόσχας. Το Κρεμλίνο ως η ηγέτιδα δύναμη του κομμουνισμού θέλησε να ελένχει όλη  την Ορθοδοξίας μέσω του Μόσχας Αλεξίου Α΄. Τότε  ανακάλεσε ανιστόρητες φαντασίες  περι δήθεν «αυτοκεφαλίας» της Ρωσικής  Εκκλησίας προ της Αλώσεως το 1448. Με αυτό δήθεν το πρόσχημα ο Αλέξιος Α΄ αυθαίρετα συγκάλεσε το 1948 μία «Πανορθόδοξη Διάσκεψη», γεγονός που απέτυχε παταγωδώς! *** Βλ. άρθρο μου «Η πονηρευόμενη συνεχώς πατριαρχία της Μόσχας» στον ημέτερον ιστότοπον. Αριστείδης Πανώτη . gr. Τον σκοπό της αυτής της  «πρωτοβουλίας» απέδειξαν τα «κατασκευασμένα πεπραγμένα» που δημοσιεύθηκαν γαλλικά και: Ήταν η πρώτη  διακήρυξη της εχθρότητος του Κρεμλίνου  στον Δυτικόν πολιτισμόν. Εξ του εχθρικού «στίγματος» αυτού ο πατριάρχης Μάξιμος Ε΄ αντελήφθηκε ότι ο πραγματικός  αντίπαλος της πατριαρχίας του ήταν ο «Πανρωσισμός της Ορθοδοξίας» που έλαβε και «εκμαυλιστικό χαρακτήρα» των Ορθοδόξων Εκκλησιών με χορηγίες ποσών και αυτό έπρεπε «μηδοπωστιούν».  Δηλαδή με «οποιονδήποτε τρόπον» να αποτραπεί. Τότε εντάθηκε η «κατάθλιψή» του που προκλήθηκε από την εξορίας του στην Προύσσα το 1943 και παραιτήθηκε! Έξ  αυτού  η Μ. Εκκλησία στερήθηκε του «οικείου προστάτη» της και χρειάστηκε νέον στεναρόν ηγέτη που είχε αγωνιστικό σθένος.

        Το 1948 στην «Κληριλολαϊκήν της Βοστώνης» ο αρχιεπίσκοπος Αμερικής Αθηναγόρας δήλωσε:. «ότι  το ολέθριο πνεύμα της καταστροφής απειλεί να πνίξει την ελευθερία της συνειδήσεώς μας, τα ανθρώπινα ιδανικά μας και τα ιερά του χριστιανικού πολιτισμού θεμέλια (...). Η Ελλάς από το ένα μέρος διεξάγει ήδη σκληρόν αγώνα δια να διατηρήσει την ελευθερίαν και την εδαφικήν της ακεραιότητα. απεδείχθη εν τη πράξει ως εις εκ των αποτελεσματικοτέρων παραγόντων εις τον αγώνα προς απόκρουσιν της επιθέσεως αυτής».  Προς διεξαγωγή  της ιερωτέρης αντιστάσεως δια την υπεράσπισιν των ιδανικών της χριστιανοσύνης εξ όσων εδόθησαν ποτέ επισημάνθηκε τότε ο Αμερικής Αθηναγόρας και η Ενδημούσα Σύνοδος του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, έχουσα την πληρεξουσιότητα από την εκτός Τουρκία Ιερουρχία του θρόνου, συνήλθε κατά την κρατούσα τάξη εκ των Ιερών Κανόνων και κατήρτησε δια μυστικής ψηφοφρίας το τακτικόν δελτίον του  «τριπροσώπου» εκ των: Αμερικής Αθηναγόρα, Μηθύμνης Διονυσίου και Κώου Εμμανούλ και οι 17 αρχιερείς της  κατήλθαν  στον πατριαρχικό ναό του Αγίου Γεωργίου και «ανέπεμψαν εν κατανύξει ψυχής επίκληση του Αγίου Πνεύματος και πάλι με μυστικήν ψηφοφορίαν:   «επέλεξαν κατά πλειοψηφίαν τον υπό του  Θεού υποδεχθέντα και προβληθέντα  ως αρχιεπίσκοπον  Αμερικής τον μητροπολίτην Αθηναγόρα». «Αυτόν δε ως Παναγιότατον ημών Δεσπότην και Οικουμενικόν Πατριάρχην αναγνωρίζομεν και ανακηρύττομεν, εν ώραις αισίαις και ελπίσι χρησταίς ημών τε και πάσης της Εκκλησίας». Οι τελευταίοι αρχιερείς που υπέγραψαν τον ιερό κώδικα ήσαν οι πέντε «λευκοψηφίσαντες»:Ο Περγάμου Αδαμάντιος, Ο Νεοκαισαρείας Χρυσόστομος, ο Χαλδίας Κύριλλος, ο Λαοδκείας Μάξιμος και ο Σάρδεων Μάξιμος. 3  

              Πρίν ξεκινήσει ο νέος πατριάρχης Αθηναγορας για την Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως επιχείρησε  μια μεγάλη περιοδεία σε όλες σχεδόν τις ορθόδοξες κοινότητες της Αμερικής καλώντας όλους σε μια σταυροφορία κατά του οργανωμένου από το κράτος αθεϊσμού με αεροσκάφος που είχε παραχωρηθεί από τον τότε  Πρόεδρο των Η.Π.Α. Χάρρυ Τρούμαν ο νεοεκλεγής Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας έφτασε εκ Παρισίων στο αεροδρόμιο του Γεσίλκοϊ (Αγίου Στεφάνου) της Κωνσταντινουπόλεως την Κυριακή 23 Ιανουαρίου  1949. 4   

                 Στο αεροπλάνο ανήλθε και τον  χαιρέτησε τον νέον Πατριάρχη  των Ορθοδόξων ο Νομάρχης τοη Πόλεως επιδίδοντάς του πλέον τουρκικό διαβατήριο ο οποίος  εξερχόμενος  εντυπωσίασε όλους μιλώντας εκτός των ελληνικών και στα τουρκικά, εκφράζοντας την εκτίμησή του στις αρχές και το πλήθος χριστιανών αλλά και των μουσουλμάνων που τον υποδεχόταν.  Μάλιστα σχηματίστηκε μια τεράστια πομπή που κατευθύνθηκε στη κεντρική πλατεία Ταξίμ της Πόλης, όπου ο Αθηναγόρας κατέθεσε στεφάνι στο μνημείο του Κεμάλ Ατατούρκ και μεταταύτα μετέβη στο Φανάρι που τον υποδέχθηκε ο Τοποτηρητής και η Ιεραρχία και πλήθος πιστών.  Επί τριήμερο ενημερώθηκε εκεί επί των ζητημάτων της αρχιεπισκοπής του  και ιδίως πως τώρα λειτουργεί από το 1941  ο «Οίκος  των του Χριστού πενήτων» μόνον στην δυτική πέτρινη πλευρά των «Κωνσταντινιανών» και του «Ευγενίδειου» κτηρίων. Ο Πατριάρχης εγκαταστάθηκε στον  β΄  όροφο του  «Ευγενίδειου» κτηρίου, όπου υπάρχει  το παρεκκλήσιο του Αγίου Ευσταθίου και το πατριαρχικόν  κελλίον, καθώς και το επίσημο  γραφείον του.  Η ζημιά από την μεγάλη πυρκαϊά της 21ης Σεπτεμβρίου διότι  από την έκταση των 4891 τ.μ. μόνον τα μισά 2354 τ.μ. παρέμειναν προς χρήση υπό του Πατριαρχείου. κάτι που το ταλαιπώρησε τον επί μισό αιώνα μέχρι το 1989.  Η ιεροτελεστία της «Ενθρονήσεως» διεξήχθη κατά την αρχαίαν τάξη την Πέμπτη 27 Ιανουαρίου1949 και την προσφώνηση του εξ ονόματος της Ιεραρχίας ανέλαβε ο λόγιος μητροπολίτης Αίνου Γερμανός με εμπεριεκτική ομιλία του  στηριζόμενη στην φράση εκ του βιβλίου του Βαρούχ (ε΄5-6)  «Ανάστηθι και στήθι επί του υψηλού και περιβλέψε προς ανατολάς και ίδε συνηγμένα τα τέκνα σου» εκφράζοντας την ομόθυμονπροσδοκίαν κλήρου    και λαού  δια την ανάληψη από αυτήν την ώραν της υπάτης στην Εκκλησία διακονίας  υπό πεφωτισμένου ανδρός περιωπής. Στην συνέχεια επεξηγεί  τις «πολλές δεινές περιστάσεις που διέρχεται η Εκκλησία που απαιτούν έκτακτον άνδρα με νούν διορατικόν, βούληση ισχυράν και ηθικήν, καρδίαν αγαθήν και χείραν στιβαρά και ευρείαν διάνοιαν για να θέσει αρραγείς τις βάσεις της αναδημιοργίας».  

Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας ενθρονίζετε στην καθέδρα του πανσέπτου πατριαρχικόν ναό, έχων δεξιά τον Αρχιγραμματέας της Ιεράς Συνόδου Ιάκωβος Στεφανίδης και στο  αριστερό του τον Μ.  Πρωτοσύγγελο Μελίτωνα Χατζή. Την ιστορική αυτή φωτογραφία μου απέστειλε το 1949 ο αείμνηστος καρδιακός φίλος μου μετά Ικονίου Ιάκωβος.

       Ο Πατριάρχης άρχισε τον  ενθρονιστήριο λόγο του από το Πέτρειον αποστολικό κάλεσμα : «Αναστάς, πορεύου συν αυτοίς, μηδέν διακρινόμενος» (Πραξ. ι΄ 20) που αποτελεί  θεία παρότρυνση προς μετάδοση στην Οικουμένη του  ευαγγελικού μηνύματος προς Σωτηρία διά Ιησού Χριστού. Και δηλώνει ότι  ήλθε εδώ με την ευμένειά της Ιεραρχίας για να συμπορευθώ μαζί της προς αποτροπήν  κάθε  δυσπιστίας προς την παραδοθείσα αλήθεια περι του Ιησού Χριστού και των αξιών που το Ευαγγέλιό του πρόσφερε στην ανθρωπότητα του Πλανήτη μας. Είπε: Ήλθα για να συμπορευθώ μαζί σας με προσευχή στον μεγάλο αγώνα με βαθειά πίστη για να κατακάτσει κοντά μας όπως στους προγόνους μας Άπτερη η νίκη όχι καθ’ υπερβολήν λόγου και σοφίας  κατ’ άνθρωπον,  άλλά ως δούλος και οικονομός των μυστηρίων του Χριστού,  βλέποντας όλους κατάμματα ως αδελφούς του αυτού του αμπελόνος και ευχαριστώντας όλους για την υποδοχή  και συγχαίρων τους πάντες για την εδώ ανθηρότητα αυτού του αμπελώνος.«Μονον δια της Θρησκείας οι άνθρωποι θα ειρηνεύσουν με εαυτούς και αλλήλους αφού  η  γενική ευτυχία προέρχεται μόνον με την συμφιλίωση, την συνδιαλλαγή και την  συνεργασία. Είμεθα δυό λαοί που συζούμε μαζί επί  αιώνες αρκεί να αντιλαμβανόμεθα ότι είμαθε το πλήρωμα πλανήτη της γής με κοινές ευθύνες και προς τούτο δεν υπάρχει πολυτικότερη ευλογία από την  Ειρήνη Πάσι». 5  Το  επισφραγισμα αυτό του ενθρονιστήριου λόγου του Πατριάρχη αναδείχθηκε και το «οικόσημο της πατριαρχίας του και ήλθε στην Άγκυρά να το καταθέσει  για να δείξει  στο κατεστημένο στη Αγκυρα,  ότι ο εκ του εξωτερικού αφιχθείς  νέος Ρωμιός Προκαθήμενος εκτιμά βαθύτατα την «εκ της Ιστορίας παρατεταμένη συμβίωση των δύο λαών στα εδάφη της Μικράς Ασίας ως κοινής πατρίδας»  και ότι συνεχής  αντιπαλότητα στοίχισε αφάνταστα στην ευημερία στους λαούς  με το κοινό  πεπρωμένο από τον Δημιουργό Θεό και που μάλιστα έχουν και πολλές κοινές πολιτιστικές αξίες αιώνων. Στην Άγκυρα μετέβη με πολυμελή κληρικολαϊκή Αντιπροσωπεία της ανθούσης ακόμη Ρωμαϊκής μειονότητας για να εκφράσει ο πατριάρχης Αθηναγόρας στον τότε πρωθυπουργό  Ισμέτ πασά Ιννονού τις ευχαριστίες του,  τόσον για την απονομή της τουρκικής υπηκοότητος, όσο και για του δείξει την  νομιμοφροσύνη προς την εκάστοτε κυβέρνηση της χώρας του σεπτού ιερού κέντρου της  Ορθόδοξης Οικουμένης.-

1. Πρόκειται για τον εκδιωχθέντα από την Άγκυρα στην Ελλάδα από το Φανάρι πατριάρχη Κωνσταντίνον Στ΄ τον Ιανουάριο του 1924 ως δήθεν «ανταλλάξιμον»!

2. Ο θάνατος αυτός  έφερε στην εξουσία τον Ισμέτ πασά Ιννονού ο οποίος από την εποχή των συνομιλιών στη Λωζάννη βαραινόταν από αντιπατριαρχικό μένος που δεν πέτυχε να συμπεριλάβει στο πρωτόκολλο περι της «Ανταλλαγής των πληθυσμών» και το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Άγκυρα πρεσβευτής του Χίτλερ ήταν  ο διαβόητος φίλος του Φον Πάπεν που του είχε δηλώσει ότι όταν νικήσει ο Χίτλερ θα καταργούσε για την Τουρκία ότι προερχόταν από την «Συνθήκη της Λωζάννης»!  

3.    Κώδιξ Α΄β΄ 2 σ. σ. 168171 .ημερ. 1 Νοεβρ. 1948             

4. Διερχόμενου της Ρώμης του αεροσκάφους ο Πατριάρχης παρεκάλεσε τον πιλότο να κάνει ένα κύκλο από επάνω της για να δεί το Κολοσσαίο και τον Αγιο Πέτρο, αφού ποτέ δεν είχε επισκεφθεί την πόλη αυτή στο παρελθόν, αυτό ήταν προμύνημα των θέσεών του για την καταλλαγή των διεκκλησιατιχ΄ων θέσεών του μήπως δόσει το ερέθισμα στον τότε αυστηρό πάπα Πίο ΙΒ τον Πατσέλλι΄(+1958) να ανταποδόσει την διάθεση  προς καταλλαγή. Όταν διερχόταν από  τον ελληνικό εναέριο χώρο, ανταλλάχθηκαν χαιρετισμοί μεταξύ Βασιλέως Παύλου και Πατριάρχη.

5. Και των δύο λόγων βλέπε πλήρη κείμενα στο περιοδικό «ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ» τ.24. (1959) σ.35-41.

Επέτειος  της πρώτης πεντηκονταετίας από την εκδημίας του.  

Γ΄

            Το υπερωκεάνιο «Βρέμη» που έφερε τον νέο αρχιεπίσκοπο Αθηναγόρα στην Αμερική κατέπλευσε στον λιμένα της Νέας Υόρκης στις 24 Φεβρουαρίου 1931. Ο νέος αρχιεπίσκοπος φέρνει  στην ομογένεια των μεταναστών  τον νέο Κανονισμό οργανώσεως της τοπικής Εκκλησίας κυρωμένα με την υπογραφή του  πατριάρχη Φώτιο Β΄ στις 10 Ιανουαρίου του 1931.  Το ιστορικό αυτό κείμενο απηλλαγμένο από κάθε πολιτικό καιροσκοπισμό προστατεύει  μέσα σε  22 άρθρα την όλη λειτουργία αυτής της νέας επαρχίας του Οικουμενικού Θρόνου κατά   τις γνήσιες εκκλησιολογικές ρίζες του Γένους μας.  Είναι μια απόφανση που καθοδηγεί  τις  άλκιμες δυνάμεις της Εκκλησίας να μεταδίδουν στο βορρά και στον νότο της Αμερικής στους γηγενείς και στους απογόνους των εκεί κατακτητών τις διαχρονικές αξίες του ευαγγελίου και του ανθρωπισμού που αποτελούν κληρονομίες του Ελληνισμού.  Η εφαρμογή της νέας τάξεως στην διοίκηση της Αρχιεπισκοπής  Αμερικής ανατέθηκε σε έμπειρο ιεράρχη κυρίως για να  απαλλάξει  το εκεί ποίμνιο της Εκκλησίας   από κάθε  παρενέργεια του εθνοκτόνου διχασμού. Όταν αφίχθηκε ο αρχιεπίσκοπος  στον λιμένα της Νέας Υόρκης ανήλθε επί του πλοίου η Επιτροπή  υποδοχής του  με επικεφαλής τον Μεγαλοσπηλαιώτη επίσκοπον Κάλλιστον Παπαγιωργόπουλον,  που από το 1907  διακόνησε την ομογένεια,  και ο Έλληνας Πρόξενος της πόλεως, καθώς  και οι κληρικοί της Αρχιεπισκοπής.  Αυτοί ασπάσθηκαν την δεξιάν του και τον καλωσόρισαν και άκουσαν  τους ευχαριστήριους λόγους του. Ακολούθησε η  αποβίβαση από το πλοίο και ο σχηματισμός πομπής  που κατευθύνθηκε στον  καθεδρικό ναό της Αγίας Τριάδος. Εκεί επίσημα τον υποδέχθηκε ο Λέσβιος Μ. Αρχιμανδρίτης Μεθόδιος Κουρκουλής μετά επίλεκτων κληρικών και  διεξήχθη η «κατά την τάξη» ενθρόνηση του Σεβ. Αθηναγόρα παρουσία και των αντιπροσώπων από τις μεγάλες και τις μικρές  πατριωτικές οργανώσεις και τον λαό εκ των 56 ενοριών της μεγαλουπόλεως της Νέας Υόρκης και η όλη τελετή  έκλεισε με τον χαιρετιστήριο  λόγο, την ευλογία και τα συγχαρητήρια των παραστάντων. Μεγάλη εντύπωση προξένησε η ομιλία ενθρονίσεως  του αρχιεπισκόπου στην οποία δήλωσε προς όλες  τις κατευθύνσεις το βασικό κατευθυντήριο μήνυμα: «ότι δεν ήλθε για να συνεχίσει την εσωτερική φυλετική τριβή και φθορά της ομογένειας, αλλά να «ενεργοποιήσει» την εκκλησιαστική παρακαταθήκη της μακράς κληρονομία του Γένους και να προσφέρει τις φωτεινές αρχές και ιδανικά του Ελληνισμού στον νέο κόσμο της Αμερικής». 1     Και αυτό το έδειξαν  από την αρχή  που     εγκαταστάθηκε στην περιοχή της «Αστόριας» της Νέας Υόρκης, όπου κτυπούσε  τότε η καρδιά της ομογένειας. Ξεκίνησε η διακονία του από το  προσωπικό προσευχητάριο του και συνεχίστηκε το καθημερινό πρόγραμμα του στο γραφείο του με την συνεργασία των  κληρικών και λαϊκών συνεργατών του  με τις ταπεινές ποιμαντικές οδηγίες του για την καλύτερη ανταπόκριση του έργου τους. Εκεί συνεδρίαζαν και τα μέλη του  «Μεικτού Συμβούλιου της Αρχιεπισκοπής» για να τον συνδράμουν στις πρωτοβουλίες της  αποστολικής δράσεως του και  να  εκφραστεί  όλος ο  δυναμισμός της ομογένειας που θα στερεώσει την εκκλησιαστική ζωή των ενοριτών στις παραδόσεις του Γένους μας. Ταυτόχρονα ως ο ποιμενάρχης δεν παρέλειπε να δίδει το προσωπικό παράδειγμα της συνεχούς παρουσίας του στην λειτουργική ζωή της Εκκλησίας και  χοροστατούσε στην θεία λατρεία στις  εγκύτερες ενορίες κατά τις κατανυκτικές  ακολουθίες στο διάστημα της Μ. Τεσσαρακοστής και της Μ. Εβδομάδας, ενώ  τις Κυριακές και τις μεγάλες εορτές ιερουργούσε και ομιλούσε στα αναγνώσματα εξαίροντας  πάντα  την αξία της εθνικής ενότητας και την συλλογικής ευθύνης της ομογένειας για την συντήρηση και την επαύξηση της αποστολικής δράσεως  της Αρχιεπισκοπής στην Αμερική.  Βασική επιδίωξη του Αθηναγόρα ήταν να καταλάβουν ὀλοι οι μετανάστες  ότι ο μόνος ιερός θεσμός που δένει και εκφράζει την ενεργητικότητα του Γένους μας  είναι η συντεταγμένη Εκκλησία εκ της οποίας απορρέει όλη η κρατούσα τάξη στην  Εκκλησία μας και όχι ο καιροσκοπισμός των αυτόκλητων σωτήρων που έρχονται και παρέρχονται.

        Τα σοβαρά ζητήματα της τοπικής Εκκλησίας  επιλύονται κατά την  «διαγνώμη» της Μητρός Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας  και οι λύσεις ανατίθεται στο καθήκον ευθύνης  του οικείου αρχιεπισκόπου που έχει γνώση και πείρα για να προλαμβάνει κάθε αταξία που ταράζει την κοινωνίαν της εν Χριστώ αδελφότητος. Η Εκκλησία είναι η «Μάνα του λαού του Θεού» αυτή μόνη μεταγγίζει στις καρδιές των «βαπτισμένων» παιδών της  τις αλήθειες της πίστεώς μας καθώς και τις  πολιτιστικές αξίες αιώνων στο Γένος μας.  Οι περισσότεροι μετανάστες έφθασαν στην Αμερική αναζητούντες λύσεις επιβιώσεως και απλά παραδοσιακά θρήσκευαν. Οι ενορίες που ίδρυσαν συνέστησαν τα ελληνικά σχολεία για να  μαθητεύσουν όταν έγιναν γονείς τα παιδιά τους  και να μορφωθούν  στην κατήχηση και στην ιστορία της πίστεως της πατρίδος γιατί:  « εκ παραδόσεως κάθε ενορία παροικίας των  Κοινοτήτων μας που  είναι ο στρατός παρεμβολής Κυρίου και γι’αυτό παραμένει ανεκτίμητη Τράπεζα θρησκευτικών και πολιτιστικών θησαυρών, αλλά είναι και θεραπευτήριον πολλών κοινωνικών αρρωστημάτων που  όταν αυτά  παραμελούνται  από το πλήρωμα της Εκκλησίας αποτελούν κάκιστο λάθος  εκ του οποίου προέκυψαν πολλά δεινά και κενά στονΕλληνισμό», όπως έγραψε σε εγκύκλιό του  ο αρχιεπίσκοπος  Αθηναγόρα. Οι μετανάστες δημιούργησαν τις  οργανώσεις της «ΑΧΕΠΑ» και της  «GAPA» και περί τις 50 άλλες πατριωτικές οργανώσεις οι οποίες  με τις ονομασίες που συνήθως δείχνουν και την καταγωγή των μελών τους και  όλοι συνάγουν πόρους για την ευώδωση των στόχων τους, ενώ η Ελληνορθόδοξη Εκκλησία όπου στην ξενιτειά έχει ευκτήριους οίκους παραμένει «Εκκλησία των του Χριστού πενήτων»!  Εξ αυτού  και η Αρχιεπισκοπή Αμερικής,   που λειτουργεί τους δύο πυλώνες της Θρησκείας και της Παιδείας του Γένους μας, για να συνεχίσει να τους λειτουργεί μόνιμη  χρειάζεται τις εισφορές των μελών της, όπως πράττουν και οι ετερόδοξοι. Γι’ αυτό  πρέπει οι ορθόδοξοι συμπατριώτες πρέπει να εισφέρουν το αίσχατης αξίας  νόμισμα της Αμερικής του «μονοδολλαρίου»,  για την ετήσια σύνταξη του προϋπολογισμού της και κάθε ελληνορθόδοξος που συμπλήρωσε το 21^ον έτος της ηλικίας του. Η ερανική αυτή εισφορά είναι αναβίωση της  «Λογία της Αγάπης» των αποστολικών χρόνων που στερεώνει την Ορθοδοξία εδώ στην Αμερική ως θεμελιακό  «καταστάλαγμα» γιατί αποτελεί ελάχιστη εισφορά των ξενιτευμένων τέκνων  της Μητρός Εκκλησίας προς το ιερό σύμβολο της ενότητος όλων των Ελλήνων. Η Αρχιεπισκοπή  των μεταναστών στην Αμερική είναι  η οικουμενική συνέχεια της αρχαίας Εκκλησίας που χειραγωγεί την ποίμνη  του Χριστού από  τον τόπο των Οικουμενικών Συνόδων μέχρι τα τέλη της ζωής μέσα στη αδελφική κοινωνίας των Ορθοδόξων. Οπουδήποτε και αν ευρίσκονται οι Έλληνες και δεν υπάρχει ελληνική κρατική εξουσία δεν είναι «ακέφαλοι» γιατί υπάρχει η Ελληνορθοδοξη εκκλησιά  που αναπληρώνει τα ελλείποντα και παραδίδει την κληρονομία της ορθοδόξου πίστεως στους ομογενείς  και στους διαδόχους τους.  Το φιλελεύθερο κλίμα της Αμερικής παρέσυρε μερικούς κληρικούς σε ελευθεριότητα που έπρεπε να τιθασευθεί και έτσι συστήθηκε το «Πνευματικόν Δικαστήριον» υπό την κανονική προεδρία του αρχιεπισκόπου. Οι κληρικοί που πλαισίωναν τότε τις ενορίες των μεταναστών δεν ήταν όλοι «με φόβον Θεού» και γνώστες της κανονικής τάξεως ως εκπαιδευμένοι σε Ιερατικές Σχολές  και προέβαιναν σε  παρ’ ενορίες ιεροπραξίες και σε πολλές  άλλες αταξίες. Τότε ο Αθηναγόρας καθόρισε τις θέσεις των Ιερέων για να αποφεύγονται οι ανταγωνισμοί μεταξύ τους που φθείρουν το κύρος της ιερωσύνης. Εξ  αλλού οι εφημέριοι είναι υποχρεωμένοι να ασχολούνται και με τα πολύπλοκα  οικογενειακά  προβλήματα των ναυαγημένων γάμων και έπρεπε να έχουν και  νομοκανονικές γνώσεις για τα αποφεύγονται οι εντάσεις μεταξύ συγγενών.  

Το 1931 ο αρχιεπίσκοπος   ίδρυσε την πολύτιμη «Φιλόπτωχη Αδελφότητα των Κυριών», η οποία του στάθηκε  και αρωγός στα μετά ταύτα μορφωτικά ιδρύματα της Αρχιεπισκοπής που ήταν:

α) Η συσταθείσα  Ακαδημίας του Αγίου Βασιλείου, που εξελίχθηκε στην καλύτερη παιδαγωγική Ακαδημία μορφώσεως των νέων διδασκόντων στα σχολεία των παροικιών προς διάδοση στην Αμερική  του ελληνοποιού θησαυρού της  Παιδείας του Γένους μας.

β)  Το συσταθέν Ιεροδιδασκαλείο  στο  Πόμφρεϋ (Pomfret), που διοικείται υπό Εφορίας και είναι τετραετές και οι σπουδαστές του ρασοφορούν  όπως εκείνοι της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.  Αυτό το ίδρυμα  δεν άργησε να εξελιχθεί στη Θεολογική Σχολή του Σταυρού της Βοστώνης και με την συνδρομή βαθύπλουτων ομογενών μεταφέρθηκε το 1946 στο Brookline παρά την Βοστώνην.  Στα  14 πρώτα έτη της λειτουργίας της διατελούσε υπό την διεύθυνση του Κερκυραίου επισκόπου Αθηναγόρα Καββάδα και μετά από τα πέντε χρόνια λειτουργίας της (1938-1942)  απεφοίτησαν από αυτή 102 κληρικοί και 17 που συνέχισαν σε άλλες επιστήμες ως λαϊκοί. Οι βλαστοί της ομογένειας που ιερώθηκαν έδειξαν εξαιρετικό ποιμαντικό  ζήλο και σημαντική κοινονική δράση. 3   Η πνευματική προσφορά των διδασκόντων συναντήθηκε με την φιλομάθεια των σπουδαστών των  δύο αυτών καθιδρυμάτων και αυτά αναδείχθηκαν περίλαμπροι σταθμοί προόδου και καύχημα του Τύπου, των Κοινοτήτων και των ενοριών κατασταθέντες μάλιστα χρησιμότατοι συνεργάτες της αρχιερατείας του Αθηναγόρα στην Αμερική γιατί ανύψωσαν την εκκλησιαστική στάθμη του συνόλου  των κληρικών και των δασκάλων των ομογενών στις Η.Π.Α.4  Ο Αθηναγόρας με τους πολλούς κληρικούς και  λαϊκούς συνεργάτες που απέκτησε ύφανε στον εκκλησιαστικό αργαλειό το στημόνι της «βεβαίας εν Χριστώ  ελπίδας»  και  βοήθησε στην οικοδομή του σώματος της Εκκλησίας, ώστε να κρατηθεί  το Γένος μας ζωντανό και ελεύθερο και  να διασωθεί εν μέσω τόσων μυριάδων ιστορικών καταιγίδων,  που άλλοι αρχαίοι λαοί δεν άντεξαν και υποτάγηκαν στους ισχυρούς της κάθε εποχής και απορροφήθηκαν από   αλλότριες βαρβαρικές ορδές κατακτητών.   Σε κάθε ευκαιρία ομιλιών προς τους μετανάστες τους παροτρύνει να  αποκτήσουν ιδιόκτητους ναούς με ειδικό χώρο  Σκευοφυλακίου προς  διαφύλαξη  των «εν χρήσει» ιερών  σκευών και αμφίων της λατρείας  και των αρχείων και σφραγίδων της ενορίας  υπό την ευθύνη του εκάστοτε πρωθιερέα.  Παράλληλα θεωρούσε υποχρέωση των μεταναστών να αποκτήσουν και  στέγη συστάσεως   «Πνευματικού Κέντρου»  προς διεξαγωγή των κοινωνικών συναντήσεων των ομογενών και  για τις  πολιτιστικές  και εθνικές  εκδηλώσεις.  Οι ομογενείς δεν κατοικούν   μόνον στα αστικά κέντρα των Πολιτειών, αλλά ζούν και στα κράσπεδα των μεγαλουπόλεων μέσα σε μικροπαροικίες  κωμοπόλεων και σε αγροτικές περιοχές σε αγροκτήματα απομονωμένοι, ακόμη  και σε απομακρυσμένες παραλίες,  στερούμενοι κάθε επαφής  αλλους  μετανάστες. Μάλιστα αν τυχαίως έφθανε κάποιος έλληνας ιερέας στην περιοχή τους τότε: «οι ανακαλυπτόμενοι άγνωστοι χριστιανοί μας ανελύοντο σε δάκρυα, όχι τόσον γιατί πρώτην φοράν έβλεπαν ιερέα στην κατοικία τους και  έπεφταν στην αγκαλιά της  Εκκλησίας ύστερα από χρόνια  πικρού  χωρισμού στην ερημιά και στην πνευματική ορφάνεια της ξενητειάς». «Μέχρι το 1931 ουδέποτε υπήρξε  εθνική πρόνοια  για την επίσημη προξενική καταγραφή των Ελληνορθοδόξων μεταναστών» όταν μάλιστα οι μετανάστες στις Η.Π.Α. τότε ξεπερνούσαν τις 400 χιλιάδες»! Αυτό συνέβαινε ίσως γιατί πολλοί   έφθαναν στη Αμερική ως «λαθρομετανάστες» κρυπτόμενοι και καλυπτόμενοι από τους συμπατριώτες και επομένως υπό την μόνιμη καταδίωξη των αρμόδιων διωκτικών  αρχών. Πολλοί  ήταν προσκεκλημένοι επισκέπτες και άλλοι πάλι ήταν «ξέμπαρκοι» ναυτικοί μετακινούμενοι από τόπο σε τόπο  μέχρι να  αποκτήσουν κάποια άδεια παραμονής και άφοβα να παρουσιαστούν ως μέλη σωματείων ὴ ενοριών ώστε επίσημα καταχωρηθούν στις υπάρχουσες  Κοινότητες και Εκκλησίες για να αποκτήσουν ασυλία.  Οι εργατικότεροι κατέληγαν σε κάποιο δημιουργικό  επάγγελμα και  οι ευφυέστεροι  ξεκινούσαν  εμπορικές επιχειρήσεις. Οι πλέον  επιτήδειοι άνοιγαν τόπους εστιάσεως και πρόκοψαν. Πολλές οικογένειες  μπόρεσαν και μόρφωσαν τα παιδιά τους  που διέπρεψαν στις επιστήμες και στις τεχνολογίες και μάλιστα  έγιναν στελέχη δημόσιων λειτουργημάτων. Έτσι  έδειξε η ομογένεια ότι  πολλά μπορεί να προσφέρει από την  κληρονομία της  στο νέο κόσμο. Η Αρχιεπισκοπή ήδη  συναγείρει τις χιλιάδες του αμερικανικού λαού  τα «Θεοφάνεια» στον Τάρπον Σπρίγκς για να τελέσει  την κατ’ έτος κατάδυση του Τιμίου Σταυρού και επίσης κατά την ετήσια τελετή της  Παγκοσμίου «Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού» στο Ατλάνικ Σίτυ, αφού ο Σταυρός  «είναι το σύμβολο ισχύος της εν Χριστώ Αποκαλύψεως που πρέπει και να φωτίζει και να καθοδηγεί τα συμβαίντα στον κόσμο μας». 2

          Στα 18 χρόνια της ποιμαντορίας του Αθηναγόρα στην Αμερική διοργανώθηκαν τέσσερις μεγάλες «Κληρικολαϊκές Συνελεύσεις» καιαμέτρητες «Τοπικές» συνάξεις για θέματα της ομογένειας. Η προετοιμασία και η διεξαγωγή τους εισκόμισαν τεράστιες γνώσεις και εμπειρίες για την κοινοτική και εκκλησιαστική ζωή καιθεωρήθηκε μέγας ομογενειακός  άθλος. Και τούτο διότι αυξήθηκε το επιτελείο της Εκκλησίας και επεκτάθηκε η διακονία της Αρχιεπισκοπης και χρειάσθηκε μεγαλύτερη  στέγη στο κέντρο της Νέας Υόρκης. Εξ αυτού  το «Μικτόν Κεντρικό Συμβούλιου» της προέβει στην αγορά μεγάρου στην λεωφόρο 10E  79 st. N.Y. Την Δευτέρα 2 Μαρτίου 1942 τελέσθηκε ο Αγιασμός σ’αυτήν την στέγη και εγκαταστάθηκαν εκεί τα γραφεία της στις 7-14 Απριλίου 1942 από την «Αστόρια» καθώς και η μόνιμη κατοικία του αρχιεπισκόπου. 5       

            Στο διάστημα του Μεσοπολέμου το «προσφυγικό πρόβλημα» και η μεγάλη «οικονομική  δυσπραγία», δυσκόλεψαν τη ζωή στην Παλαιά Ελλάδα και πολλοί εστράφηκαν στην αναζήτηση τύχης στην Αμερική κατι που επαύξησε την ποίμνη  της εκεί ομογένειας. Αυτό προκάλεσε το ενδιαφέρον του Οικουμενικού θρόνου και ο πατριάρχης Βασίλειος Γ΄ με την Ιερά Σύνοδό του αποστέλλουν την «Πατριαρχική και Συνοδική Εγκύκλιο»  εγκρίσεως του «Καταστατικου» ιδρύσεως της «Ελληνικής  Αρχιεπισκοπής Αμερικής  Βορείου  και Νοτίου», που είναι ένα βαρυσήμαντο εκκλησιολογικό κείμενο 6   που μεταφυτεύει την νέα θυγατρική Εκκλησία εκ του θεσμικού ιερού κέντρου μας στον αμπελώνα των ελληνορθοδόξων μεταναστών της Αμερικης, βέβαια  απηλλαγμένην από τον «πολιτικό καισαροσκοπισμό» που επιβλήθηκε αρχικά  στο Νεοελληνικό κράτος το 1833 από τους διαφωτισμένους,  και νομοθετήθηκε από το 1852 στην ελλαδική Εκκλησία επί εβδομηκονταετία  μέχρι την οδυνηρή Μικρασιατική Καταστροφή!  Η εν Αμερική Εκκλησία διατελεί περίπου «αυτονόμως»  υπό την ανώτατη εκκλησιαστική εποπτεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου και αποτελείται  από  τεσσάρες περιφέριες (δ΄), την  Αρχιεπισκοπή  της  Νέας Υόρκης και τις επισκοπές στο Σικάγο, στην Βοστώνη και στον Άγιο Φραγκίσκο που ποιμαίνονται από 4 βοηθούς επισκόπους.   Με σχετικά άρθρα εξαίρεται η αρχή των «ομοθυμαδόν», δηλαδή των  ομόψυχων και ομόφωνων αποφάσεων στις  Γενικές Συνελεύσεις των Αντιπροσώπων του Κλήρου και του Λαού,(ιγ΄- ιδ΄), καθώς και το έργο τους (ιστ΄). Επίσης  καθιερώνονται δύο ακόμη  βοηθητικές διακονίες στον σρχιεπίσκοπο 1) η του «Μικτού Συμβουλίου» (κα΄) και 2) εκείνη  του «Πευματικού Δικαστηρίου» (ι΄). Έτσι  μέσα στο σύνολο αυτό των 28 άρθρων του «Κανονισμού»  θεμελιώνεται υπό της «Μητρός Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας» η  εκκλησιολογική  υποδομή της εν Αμερική Εκκλησίας. 7  

            Λόγω των πολεμικών γεγονότων του Β΄  Παγκοσμίου Πολέμου και της εμπλοκής σε αυτόν των Η.Π.Α. με την Ιαπωνία, σημαντική θεωρείται η                    «Η΄ Γενική Εκκλ.Συνέλευση» που συνήλθε στην Πεννσυλβάνια των Η.Π.Α. . Και τούτο  διότι  από το 1941 η Ελλάδα διατελούσε υπό την κατοχή των Ναζί.  Εξ αυτού κλήθηκαν να παραστούν σε αυτήν ο τότε βασιλεύς Γεώργιος  Β΄ και ο πρωθυπουργός του Εμ. Τσουδερός εξ Αιγύπτου που βρισκόταν τότε η εξόριστη Ελληνική  σε Κληρικολαϊκή «Εθνοσυνέλευση» των Ελλήνων στην ανατολική πλευρά των Η.Π.Α. όπου και η  ελληνογενής ονομασία της Φιλαδέφειας από τις 3 μέχρι 10  Μαΐου 1942! Η μελέτη των πορισμάτων αυτής της Συνελεύσεως δείχνει το ζωηρό ενδιαφέρον των συνελθόντων για το μέλλον της Ορθοδόξου  Νεότητος  με την σύστατη Ταμείου υποτροφιών για τους φιλοπρόοδους και άπορους νέους καθώς και θερινών κατασκηνώσεων  και αθλητικών  τμημάτων σε όλες  τις Κοινότητες μικτού χαρακτήρα εξ  αρρένων και θυλέων, όπως συμβαίνει με τις χορωδίες στους λαούς.  Επίσης διατυπώνεται η μεγάλη ανάγκη η «Φιλανθρωπική Αδελφότητα της Αρχιεπισκοπής»  να ενισχυθεί για να απόκτησει «Ορφανοτροφείο» για τα ορφανά παιδιά της ομογένειας, που συνήθως καταλήγουν σε διάφορα ξένα ιδρύματα και τελικά  αφομοιώνονται.  Μεγάλο ενδιαφέρον εκδηλώθηκε   για την  προστασία των απόμαχων κλητικών της Αρχιεπισκοπής με την  σύσταση του Ταμείου Συντάξεών τους,  ώστε να τιμώνται με σεβασμό οι εύορκα διατελέσαντες  λευΐτες  του θυσιαστηρίου. Επίσης μεγάλο είναι το  ενδιαφέρον και για την σύσταση στις διάφορες  επαρχίες  ορθοδόξων Ραδιοφωνικών εκπομπών και για την εκτύπωση και η διανομή της Αγίας Γραφής στις ελληνικές οικογένειες ώστε να αμύνονται στις αντορθόδοξες  προπαγανδες. Εξ αιτίας μάλιστα ότι σε πολλά Στρατόπεδα τα παιδιά της ομογένειας χρειάζονται ιερείς,  λαμβάνεται πρόνοια εκπαιδεύσεως και αποστολής αυτών,   καθώς  και η διάθεση  ιερέως  και  στις φυλακές του Σίγκ-Σίγκ, όπου το 1942  υπήρχαν  25 ομογενείς που εκτίουν τις ποινές τους!  

             Κατά τον  αρχιεπίσκοπο  Αθηναγόρα για όλα τα ανωτέρω αποτελούν δείγματα  της «ζώσης εν Χριστώ  Εκκλησίας» και προσθέτει   : «τα έργα αυτά της ομογένειας  αποτελούν  την ένδοξη διακοίνωση της ζωής του Ελληνισμού στην Αμερική ». Και συνεχίζει: «Τα μεγάλα έργα που κάνετε δεμένοι με την Εκκλησία και το Πατριαρχείο μας μεταγγίζουν  την παραδοσιακότητα στα ήθη και έθιμα της Ορθοδοξίας  ότι η ομογένεια  της Αμερικής δεν είναι ξένη προς τα εν Ελλάδι συμβάντα το 1940, γιατί ήδη γνωρίζει ποίοι κρυφτικαν για τον   τορπιλισμό στις 15/8/1940 της « Έλλης» και τι έγινε μετά την  28^η  Οκτωβρίου 1940  και γι’αυτό τίμησε για πρώτη φορά το 1941και την εορτή  αυτή στην Ν.Υόρκη!    8

1. Αυτό συνήγειρε απ’αρχής την δημοφιλία στην ομογένεια για τον αρχιεπίσκοπο  Αθηναγόρα αλλά αυτή επεκτάθηκε και σε μικρότερης ορθόδοξης καταβολής μετανάστες  και έφθασε μέχρι και σε άλλους Βαλκάνιους,  μηδέ εξαιρούμενων ακόμη και τους  τουρκογενείς Ιωαννίτες συμπατριώτες του, κάτι που έμαθε από την αρχή της σταδιοδρομίας του στο Μοναστήρι της άνω Μακεδονίας.
2. Ιουστίνος φιλόσοφος και μάρτυρας. Migne P.G. τ. 6. στ. ιδ΄-ιε΄.
3. Πρώτος ελληνοαμερικανός απόφοιτος της Θεολ. Σχολής του Σταυρού που χειροτονήθηκε

 διάκονος στον Άγιο Γεώργιο του Sprihgfield της Mass. από τον Σχολάρχη του ήταν ο καταγόμενος εκ Μεσσηνίας Γεώργιος Παπαδέας. Περ. «Ορθοδοξος Παρατηρητής»175/15-5-1942

• Περ. «Ορθοδοξος Παρατηρητής» τεύχος 80 /10-4-1938.
• «Ορθ. Παρ.» 176/1-6-1942. 
• «Εν μηνί Ιουλίω Ινδικτιώνος 14, αριθ. Πρωτ. 1739»
• Απόστολος Μανώλης. «Συλλογή εγγράφων῾ τ. Β΄. σ. 1332-1394 Μπερκλεϊ Καλιφὀρνια , Η.Π.Α.

 

                                           

Την Κυριακή 4 Σεπτεμβρίου 2022 θέλησα να ανοίξω την TV στη RΑI και βρέθηκα σε ένα  σημαντικό εκκλησιαστικό γεγονός που άπτεται και των ιστορικών ενδιαφερόντων μου. Ήταν η τηλεοπτική  μεταδοση  της ιεροτελεστίας της Μακαριωνυμίας του σεβάσμιου πἀπα Ιωάννη Παύλου «των 33 ημερών» από την πλατεία του Αγίου Πέτρου της Ρώμης περί του οποίου  μια σπουδαία φιλάνθρωπη  αλβανέζα μοναχή η Μητέρα Τερἐζα, που μεγαλούργησε τις Ινδίες τον αποκάλεσε «Ἀνθρωπον του Θεού και  δώρο στην ανθρωπότητα»!  

     Ὀταν το 1974 εκυκλοφόρησε η γαλλική  μετάφραση  του τόμου της συγγραφής μου ΕΙΡΗΝΟΠΟΙΟΙ ο πάπας  Παυλος Στ΄ με κάλεσε στη Ρώμη για να με τιμήσει που είχα την τόλμη Έλληνας θεολόγος να ασχοληθώ με την επανασυνάντηση των δύο πρώτων καθεδρών της Εκκλησίας του Χριστού. Με δέχθηκε στην «Αποστολική  Βιβλιοθήκη» του και άκουσα την σεπτήν προσφώνησή του και απήντησα κατάλληλα  στον ταγούχο αρχιερέα   της «Πρεσβυτέρας Ρώμης»   μνηστείς ό,σα έζησα πλησίον του πατριάρχου Αθηναγόρα στη Ρώμη το 1967. 1 Τότε  θέλησα να τονίσω  πως τα χάσματα των  αιώνων γεφυρώνονται καλύτερα με την «οικονομία», παρά με την «ακρίβεια» και τον «ζηλωτισμό» που συνήθως αυτές οδηγουν στην ψυχρότητα και στην «ακοινωνησία» για να ματαιώσουν κάθε αγαπητική διεκκλησιαστική σχέση. 2   Εκείνη η προσωπική επίσκεψη με συνέδεσε με τους συνεργάτες του πάπα Παύλου ΣΤ΄και όταν αυτός  εκοιμήθη  στις 6  Αυγούστου 1978  είχα  ενδιαφερον  αν θα συνεχισθεί η προσπάθεια προσεγγίσεως των δύο μεγάλων παραδοσιακών Εκκλησιών Ανατολής και Δύσεως από τον εκλεγόμενο.  

              Έτσι  παρηκολούθησα την διαδικασία  της  εκλογή του νέου πάπα στις 26 Αυγούστου και ευχαριστήθηκα όταν σύντομα είδα να εξέρχεται «ο λευκός καπνός» από την καπνοδόχο του Σίξτιου παρεκκλησίου κάτι που έδειξε πως οι εκλέκτορες καρδινάλιοι είχαν σύντομα επιλέξει τον εκλεκτό για το ύπατο αξίωμα. Σε λίγο ο αρχιδιάκονος καρδινάλιος εμφανίστηκε  στο μεσαίο εξώστη  της βασιλικής του Αγίου Πέτρου και εξαγγέλλει ότι πάπας αναδείχθηκε ο πατριάρχης της Βενετίας Αλπίνο Λουτσιάνι. Πρόκειται για μεσήλικα εκ εργατικής τάξεως  του ιταλικού βορρά, που μάλιστα θα φέρει για πρώτη φορά τα ονόματα των προκατόχων του  Ιωάννη ΚΓ΄ και Παύλου Στ΄ για να δείξει ότι συνεχίζεται το πνεύμα της Β΄ Βατικανής Συνόδου, πουακολουθήσει ένα νέο «εκκλησιολογικό δρόμο» πιστό στην κληρονομηθείσα αρχαία παράδοση προς επανασυνάντηση με τις αδελφές Εκκλησίες της Ανατολής.

              Τέλος καθωρίστηκε η ενθρόνιση του νέου πάπα να διεξήχθη στις 3 Σεπτεμβρίου 1978  στην αρχαία έδρα  του πρωτόθρονου Πατριαρχείου της Ρώμης στον ναό τοῦ «Σωτήρος Χριστού» σύμφωνα με την αρχαιότερη τάξη «αναγορεύσεως» πρωθιεράρχη που  προτιμά  την  πατριαρχική  οντότητα των παλαιοχριστιανικών   χρόνων.  Η επιστροφή στο «Σύνθρονο» του καθεδρικού ναού του Πατριαρχείου Ρώμης στο Λατερανό  έφερε πολύ περίσκεψη στους «παπικούς»  κύκλους του Βατικανού και αποδόθηκε η απλή «ενθρόνιση»  στην ιδιορρυθμία της  βενετσιάνικης  προσωπικότητός του.  

            Για να εκπροσωπήσει το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην τελετή  ο πατριάρχης Δημήτριος  αναθέτει στον μητροπολίτης Χαλκηδόνος Μελίτων που έρχεται στην Αθήνα για το συνοδευτικό πατριαρχικό  δώρο.  Ο Ιεράρχης φέρει μαζί του και  ένα δέμα και μου ζήτησε να το ανοίξω και να μελετήσω την σημασία του:  «Ξέρω πως έχεις παλαιοχριστιανικές γνώσεις και θέλω να μάθω αν αυτό για εἰναι κατάλληλο δώρο για ένα νέο  πάπα και θέλω να φροντίσεις την ανάλογη θήκη του». Φυσικά ερώτησα την προέλευσή του και εκείνος μου απήντησε ότι στη γειτονιά΄του στο Μόδι υπάρχει μία λέσχη που συγκεντρώνονται σημαντικές προσωπικότητες ττου Καδήκοϊ και μερικές φορές πήγαινα και ένας  σημαντικός Τούρκος ναύαρχος με κάλεσε στο σπίτι του για τσάϊ   και χθές  επήγα με επιφυλάξεις. « Στην είσοδο με υποδέχθηκαν η σύζυγός του και η γερόντισσα μητέρα του που έσκηψε και μου φίλησε το χέρι τρεμάμενη από συγκίνηση, καθώς και όλη  η οικογενεια του. Κατά το τσάϊ όλοι καθησαν   γύρω μου με πολύ σεβασμό και η γιαγιά μου πρότεινε να την ακολουθήσω. Κατήλθαμε με πολύ περίσκεψη στο υπόγειο  και βρέθηκα  μέσα σε ένα παρεκκλήση  με αναμένη κανδήλα και βυζαντινές εικόνες και πολλά αντικείμενα. Τοτε  ο οικοδεσπότης για να διαλύσει κάθε υποψία μου με παρεκάλεσε να πάρω ότι επιθυμώ και  διάλεξα μιά λυχνία που μου την τύλιξαν τους ευχαρίστησα και υποσχέθηκα να κρατήσω  απόρρητο   το όνομά τους. Έφυγα  συγκλονισμένος γιατί  επρόκειτο για μια επίσημη Τουρκική κρυπτοχριστιανική οικογένεια»!

      Έμεινα έκπληκτος και εγώ για την διήγηση του μακαρίτη του «γέροντα» και  ζήτησα την βοήθεια του φίλου Γεώργου Βογιατζή,  που είχε Βιοτεχνία Εκκλ. Ειδών στη Πλατεία Μοναστηριακίου και είχα συνεργασθεί μαζί όταν επιμελήθηκα τα δώρα της επισκέψεως στη Ρώμη το 1967 του πατριάρχη Αθηναγόρα. 2  Ετοίμασα τα πάντα και έφυγε ο «γέροντας» για την συνάντηση με τον νέο πάπα. Όμως οι εκπλήξεις συνεχίστηκαν όταν ο Χαλκηδόνος  επέστρεψε από την Ρώμη και μου διηγήθηκε τα διεξαχθέντα στη Ρώμη. Ο πάπας Ιωάννης - Παύλου  προτίμησε η έναρξη της παπωσύνης του να ξεκινήσει από την «Μητέρα Εκκλησία» του Πατριαρχείου της «Πρεσβυτέρας» Ρώμης που από την εποχή του του Μ. Κωνσταντίνου  στεγαζόταν στον λόφο του Λατερανού που ήταν και ο τάφος της μητέρας του Αγίας Ελένης και το αρχαιότατο Βαπτιστήριο του λαού της «Πρεσβυτέρας « Ρώμης για να   δοξάζεται η Εκκλησία του Χριστού.  Στο «Σύνθρονο» αυτης της περιλάλητης πατριαρχικής Βασιλικής γίνεται η ιεροτελεστία της ενθρονήσεως του νέου «Προκαθήμενου» της Ρώμης. Ακολουθεί την Τάξη ενθρονήσεως του κάθε δυτικού επισκόπου και στέφεται με την ανεστραμμένην ήδη ιουδαΐκην «απλήν μιννοειδή δίκερον μίτρα» του πρωθιεράρχη της χριστιανικής βασίλειας Τάξεως,  άνευ της «μεσαιωνικής» τρίαρας με τα τρία στέμματα εξουσίας του Ρώμης. 3 Αυτή την  συγκλονιστική στιγμή  ο Ιωάννης-Παύλος προσέρχεται μόνος στην Αγία Τράπεζα   για την ιερουργία  της  θείας Ευχαριστίας υπό την σκέπην των δύο σεπτών κεφαλών (καρών) του Πέτρου και του Παύλου, που μέσα σε χρυσές λειψανοθήκες περίκλειστες προκάθονται  στην κορυφή του γοτθιζοντος «Κιβωρίου». Η όλη αυτή ιερή διαδικασία απηχούσε τα χρόνια του Αγιου πάπα Δάμασου (366-384), αυτού του βαθύτατου αναλυτή της αποστολικής κληρονομίας και αναστυλωτή των Κατακομβών της Ρώμης, αυτήν  που την παρέλαβε και την  επέβαλε δια της εξουσίας του ο Μ. Θεοδόσιος γιατί  απηχεί την «εγγύηση της αποστολικής πίστεως των Πρωτοκορυφαίων» κατά τον αρχιεπίσκοπο Μιλάνου Άγιο Αμβρόσιο (339-397) που γράφει: «Οι  ημέρες  του Πέτρου και του Παύλου…..είναι ο εσώτατος θησαυρός της καρδιακής μας  πίστεως κηρύττουσας τον Χριστόν» 4

               Οι κάρες των Πρωτοκορηφαίων Αποστόλων Πετρου και Παύλου επί αιώνες ίστανται στον λόφο του Λατερανού φύλακες των παραδόσεων της «Μιάς Εκκλησίας του Χριστού».  Εκεί εδραίει και το  αρχαίο Πατριαρχείο της Ρώμης, που δώρησε με την Β΄ Οικουμενική Σύνοδο την κληρονομία του με τον β΄κανόνα της  στην δευτερόθρονη Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως για να επιβιώσει μέχρι σήμερα η κληρονομία του ως η «Μητέρα Εκκλησία» των ορθοδόξων λαών της Ανατολής και του Βορρά.

             Στον ενθρονηστηρίο λόγο του ο νέος πάπας τόνισε προς θα επιδιώξει την ανακαίνηση της Εκκλησίας με την αναθεώρηση του δικαίου της και με διδαχή της Κατηχήσεως με σύγχρονους τρόπους, κατά την παλαιά τακτική  του  ως δασκάλου και επισκόπου και ότι θα προωθήσει τον διάλογο για ενότητα της Εκκλησίας κατά το θέλημα του Θεού και για την προώθηση της ειρήνη στην ανθρωπότητα.

           Ο μακαριστός μητροπολίτης Μελίτων όταν  επέστρεψε στη Αθήνα  από τα συμβάντα στη Ρώμη στις 3-8 Σεπτεμβρίου 1978 μουλέγει: «Με αυτόν τον πάπα θα έχουμε σπουδαίες εξελίξεις γιατί πιστεύει απόλυτα ότι είμεθα η Μία Εκκλησία του Χριστού. Με παρεκάλεσε και η «Νέα Ρώμη»   το ταχύτερο να διακηρύξει  στην ανθρωπότητα,  παρά  τις θεολογούμενες διαφορές  μας, ότι  είμεθα η Μία Εκκλησία του Χριστού και πρέπει να μελετηθεί σοβαρά «το πρωτείο του επισκόπου Ρώμης», όπως ήταν δεκτό στην πρώτη χιλιετία χάρη της κανονικής πειθαρχίας και της διατηρήσεως της ενότητος ολόκληρης της Εκκλησίας. Με την  δυνάμη των «ίσων Πρωτείων τιμής» η «Έκκλητος» του Ρώμης   περνά εκ παλαιού  και στην  Καθέδρα της «Νέας Ρώμης»  για να υπάρχει το ισοζύγιον των κανονικών αρμοδιοτήτων της Πρεσβυτέρας Ρώμης και στην Νέα Ρώμη και σε όλη την Καθολική Ορθοδοξία. Α.Π.

                 

                Ἡ «Επαναστατική Κυβέρνηση» που συγκροτήθηκε προς Σωτηρία της πατρίδος το 1922 συγκρότησε στην Αθήνα την Δ΄ Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1924 μέχρι τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 1925 για να θέσει τέλος στις συνέπειες της εθνικής περιπέτεια του Γένους μας από την Μικρασιατική Καταστροφή  και θέλησε δυναμικά να αποκαταστήσει την τρωθείσα φιλοτιμία του Νεοελληνικού κράτους και να τακτοποιήσει όχι μόνον πολιτειακά  αλλά και εκκλησιαστικά προβλήματα της μεταπολεμικής εποχής όπως ήταν:

       α) Η διευθέτηση της κανονικής λειτουργίας  της εκκλησιαστικής διοικήσεως των «Νέων Χωρών» εντός της ελληνικής επικράτειας που ανέλαβε να επιλύσει Επιτροπή κανονολόγων αρχιερέων του θρόνου μαζί  με λαϊκούς νομικούς καθηγητές, ώστε να καταρτήσουν τα σχετικά νομοθετήματα και να ψηφιστούν ως «κώδικες»λόγω της ιδιαιτερότητάς τους και

       β΄) Ότι πρέπει να αναθεωρηθεί η απόφανση του1908 του πατριάρχου Ιωακείμ του Γ΄, που ανέθεσε για ειδικούς λόγους την ποιμαντορία των μεταναστών στην Αμερική με Τόμον στο Βασίλειον της Ελλάδος. Οι ειδικοί αυτοί λόγοι προκλήθηκαν γιατί η ιεραποστολή της Ρωσικής Εκκλησίας στα Αλεούτια νησιά του Βερίγγειου πορθμού χρηματοδοτείται από την Τσαρική Αυλή και πέρασε στην Αλάσκα και όταν  η περιοχή αυτή αυτή αγοράστηκε από τις Η.Π.Α.  κατέβηκε  στην Καλιφόρνια και μετά στην Νέα Υόρκη επιδιώκουσα ως ορθόδοξη αρχή  να προσεταιριστεί το μεταναστευτικό  ρεύμα των ορθοδόξων από τις διαφόρες χωρών που συνεχώς  διογκούται περιφρονόντας την «κανονική τάξη», που είναι  ευθύνη του Οικουμενικού Θρόνου,  επιδιώκει  να  οργανώσει εκκλησιαστικά στις Η,Π.Α.ρωσικό «προτεκτοράτο». Αυτό το ιμπεριαλιστικό τεχνούργημα  και πάλι απέβλεπε στην περιθωριοποίηση της καθέδρας του Οικουμενικοῦ Θρόνου ως θεσμικού παράγοντα στην Ανατολή και εξ αυτού προκάλεσε την συλλογική συνοδική καταδίκη των παλαίφατων Πατριαρχείων της Ορθοδοξίας το 1872 κατά την οποίαν ο  «Εθνοφυλετισμός», δηλαδή ο ρωσικός «Φυλετισμός»,  γεννήθηκε από τον   «Πανσλαβισμό» και είναι κακόδοξη και διαιρετική αίρεση που αποβλέπει στην διάσπαση της Ορθοδοξίας !

          Ο μητροπολίτης  Κιτίου Μελέτιος Μεταξάκης  ήταν έμπερος στην επίλυση του τοτε προβλήματος διαστάσεως στη Εκκλησία της Κύπρου και το 1918  η Ελληνική κυβέρνηση  υπέδειξε την Εκκλησία της Ελλάδος την καταλληλότητά του να ηγηθεί  του θρόνου των Αθηνών.  Πρώτα μέλημά του ήταν η διόρθωση του εκκλησιαστικού προβλήματα στην Εκκλησία των μεταναστών της Αμερικής. Εκεί ταξίδευσε με ειδική  Επιτροπή για να γνωρίσει επιτόπια την εκεί εκκλησιαστική κατάσταση των μεταναστών.  Όμως τα  πολυώδυνα που ακολούθησαν τις  Νοεμβριανές εκλογές του 1920,  τον κατέστησαν εμπερίστατο και  κατέφυγε για δεύτερη φορά  στην Νέα Υόρκη τον Φεβρουάριο του 1921.  Οι  Ελληνορθόδοξοι μετανάστες της Αμερικής διαφωνούσαν με τα συμβάντα μετά τις εκλογές του1920 και τον υποδέχθκαν ως ήρωα και για να αποδοκιμάσουν τα συμβαίνοντα στην πατρίδα θέλησαν να αυτονομιθούν από τους εκεί κυβερνώντες   και ζητούσαν να μάθουν πώς     ανεξαρτοποιούνται εκκλησιαστικά. Ο Μελέτιος τους είπε ότι κατά τους Ιερούς Κανόνες τριών Οικουμενικών Συνόδων κάθε νέα Ορθόδοξη  Εκκλησία για να αποκτήσει κανονική «αυθυπαρξία» και να εγγραφεί κανονικά στα Δίπτυχα της Ορθοδοξίαςπρέπει θεσμικά να «εκκλησιαστεί» με Τόμο από την Εκκλησία  Κωνσταντινουπόλεως . **** Αυτοί οι ιεροί  κανόνες είναι  ο 3^ος  της Β΄, ο 28^ος  της  Δ΄  και ο 2^ος της Πενθέκτης που τους επικυρώνει.  για να αποκτήσει θέση μέσα στην καθορισμένη από τον 5^ον  αιώνα δικαιοδοσία  της Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως.  Στις 25 Νοεμβρίου 1921 ο από  Αθηνών Μελέτιος εξελέγη Οικουμενικός Πατριάρχης και καταστάθηκε Εξαρχός του στη Αμερική ο τότε ο επίσκοπος  Ροδοστόλου Αλέξανδρος Δήμογλου του που είχε έρθει μαζί από την Αθήνα  και στις 26 Απριλίου 1922 εξελέγη Αρχιεπίσκοπος Αμερικής από την Ιερά Σύνοδο του Φαναρίου προτάσει του πατριάρχη Μελετίου.  

              Ο νέος ποιμενάρχης της Ομογένειας των μεταναστών συνεκάλεσε στην Νεα Υόρκη τον Αύγουστο του 1922 την  Β΄  Γενική Συνέλευση «των κανονικών  ιερέων και των λαϊκών αντιπροσώπων των κανονικοφρόνων Κοινοτήτων» της Ελληνικής Αρχιεπισκοπης Αμερικής. *** Την προηγούμενη Α΄ Γενική Συνέλευση της Ομογένειας είχε συγκαλέσει ο Μελέτιος ως ο κανονικός Αθηνών και όταν είχε μεταβή πρώτη φορά στην Αμερική μαζί με την ειδική Επιτροπή για την επιτόπια μελέτη του προβλήματος της Ομογένειας με τους Τσαρικούς Ρώσους που εντελώς αυθαίρετα  διοργάνωναν εκεί νέα εκκλησιαστική δομή.    Τότε προτάθηκε ο νέος Καταστατικός Χάρτης που ομόφωνα εψήφισε ο ευσεβής κανονικός Κλήρος και ο πιστός Λαός της Αρχιεπισκοπής Αμερικής και στάλθηκε τηλεγραφικά στο Φανάρι προς έλεγχο και κύρωση με την υπογραφή του Πατριάρχου Μελετίου Δ΄ που η εφαρμογή του αμέσως τέθηκε σε  ισχύ. *** Βλ. «Εκκλ. Κήρυκας» 1^η  Ιουλίου1922, σελ. 442 στηλ. 2 και του ιδίου εκδοθέντος σε φυλλάδιον τον Φεβρουάριον του  1923.            Κατά το περιπετειώδες ταξίδη από την Νέα Υόρκη στην Κωνσταντινούπολη για ανάληψη των ευθυνών του Θρόνου του ο πατριάρχης  Μελέτιος Δ΄ είχε  πολλές συναντήσεις με τους τότε ηγέτες της Ευρώπης και έμαθε τις «παλινωδίες των «Συμμάχων» για την μέλλουσα τύχη της «Συνθήκης των Σεβρών» και εξ αυτών συμπέρανε την μεγάλη δοκιμασία  των χριστιανικών πληθυσμών από τους Νεότουρκους. και διασκεπτόταν συνοδικά για την αντιμετώπιση αυτών των αντιξοοτήτων και μέσα σε όλα  αποφαίνεται μετά των μελών της Ιεράς Συνόδου του εν Αγίω Πνεύματι: «επειδή είναι ασύντακτες και ασυγκρότητες  οι εν Αμερική ορθόδοξες παροικίες και διατεθούν εν αποκλίσει από της παραδεδομένης υπό των Πατέρων κανονικής τάξεως διατελούν πέραν του αποστολικού κανόνα ώστε τα πάντα «ευσχημόνως και κατά τάξιν γινέσθαι», όπως εντέλλεται  ο  Παύλος (Α΄Κορ. ιδ΄40) προς διόρθωση κάθε κακοδαιμονίας για την σύσταση της κάθε νέας Εκκλησίας.   Εξ στις  17 Μαΐου του 1922 εκδίδεται  ο υπ’ αριθμὀν 1756 ιδρυτικός Τόμος συστάσεως της «αυτονόμου Ελληνικής Αρχιεπισκοπής  Αμερικής»  ως  μιάς νέας επαρχίας του Οικουμενικού Θρόνου. Στην κανονική αυτή απόφανση καθορίζεται ότι: «από του νυν  πάσαι αι εν Αμερική  Βορεία και Νοτία ευρισκόμενοι Ορθόδοξοι παροικίαι  και οιαιδήτινες ορθόδοξοι συσσωματώσεις, αι τενυν υφιστάμεναι  και αι εν τω εφεξής χρόνω ιδρυθησόμεναι, γνωριζόμενται ως μέλη σώματος ενός, όπερ εστίν «η Ορθόδοξος Αρχιεπισκοπή Αμερικής Βορείου και Νοτίου». Στον ιδρυτικόν αυτόν Τόμον αυτόν καθωρίζεται ότι εντός της επαρχιωτικής ενότητος της Αρχιεπισκοπής Αμερικής θα ιδρυθούν και τέσσερες βοηθητικές επισκοπές ιεραρχών στην Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνιας,  στην  Ουασιγκτώνα έδραν της Κυβερνήσεως,  στο  Σικάγο, την Βοστώνη και την Καλιφόρνια με τους οποίους και θα  συγκροτηθεί  επιτόπια  επαρχιακή Σύνοδο. Η εκλογή δύο τουλάχιστον  επισκόπων εθεωρήθηκε αναγκαία κατά το άρθρων 16 του Καταστατικού και εξ αυτού εκλέκτηκαν ο ΣαμιώτηςΒατοπεδινός αρχιμ. Φιλάρετος Ιωαννίδης για το Σικάγο και για την Βοστώνη ο Κορίνθιος αρχιμ. Ιωακείμ Αλεξόπουλος που διετέλεσε και Πρωτοσύγκελλος της Αρχιεπισκοπής.  **** Αποστόλου Μανώλη. Ιστορία της Ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας.   σε τρείς τόμους. Μπέρκεϊ Καλιφόρνια, Η.Π.Α. 2003. τόμος Β΄. σελ. 859-860.          

             Όμως είναι γνωστό  ότι μετά τα συμβάντα από τα μέσα Αυγούστου μέχρι τις αρχές Σεπτεμβρίου  συμβαίνει η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και τότε οι στρατιωτικοί συγκροτούν την Επαναστατική Επιτροπή και ανατρέπουν τους κυβερνώντες τότε το Ελληνικό Κράτος προς Σωτηρία της πατρίδος.  Η εν Ελλάδι Συνοδο ήταν ως δοσίλογη για παλαιές και σύγχρονές αποφάσεις της. *** Είχε εκπέσει της κανονικότητος  αποτελούμενη από δικασμένους από ειδικό Συνοδικό  Δικαστήριο γιατί  κατά τον «Εθνικό Διχασμό» «εξωεκκλησίασαν» τοναρχηγο της  Αντιπολιτεύσεως. Στην πραγματικότητα   ήταν  ανύπαρκτη και η επαναστατική κυβέρνηση απευθύνεται στον θεσμικά ύπατον αρχιερέα των Ελληνορθοδόξων  για να επανασυνδεθεί το Γένος με την πηγή της ορθοδόξου ευσεβείας του. *** Α.Π. Συνοδικόν τ. Γ. τεύχος α΄. σελ. 13-21.  Η πρώτη Μεταεπαναστατική κυβέρνηση του Σωτηρίου Κροκιδά τον Οκτώβριο του 1922   διέταξε την επιστροφή στην Ελλάδα του μητροπολίτη Μονεμβασίας και Σπάρτης  Γερμανού Τρωγιάνου. Όκως  αυτός  απερχόμενος από την Αμερική μεταβίβασε τις 15-20 αντικανονικές παροικίες των «βασιλοφρόνων» στον πρώην Χαλδίας Βασίλειος Κοσβόπουλο ο οποίος ενίσχυσε τον διχασμόν της Ομογένειας αφου ανακήρυξε εαυτόν «μητροπολίτη Αμερικής και Καναδά» με κέντρο το Lowell Mass και  άρχισε τις αθρώες χειροτονίες,  έχοντας την στήριξη της εφημερίδος «Ατλαντίδος». Ο Αρχιεπίσκοπος Αλέξανδρος τον κατήγγειλε τον Φεβρουάριο του 1924 στο πατριάρχη Γρηγόριο Ζ΄ και εξαιτείτο  την παραδειγματική τιμωρία του και η  Πατριαρχική Σύνοδος στο Φανάρι τον δίκασε και του επέβαλε την ποινήν «της αργίας από πάσαν ιεροπραξία» και αμέσως να εγκαταλείψει την Αμερική στην οποία  «εισεπήδησε» και να επανέλθει στην Αθήνα. Όμως ο Βασίλειος περιφρόνησε αυτήν απόφαση και συνέχισε την συναγωγή όλων των διισταμένων με την  κανονική τάξη προσθέτων διχαστικές πράξεις στην ομογένεια οι οποίες ενισχύθηκαν και από την «διατριβήν» του Ιεροσολυμίτη Ιεραπόλεως Παντελεήμονος  στην Αμερική προς συλλογήν εράνων υπέρ του «Παναγίου Τάφου» και σύσταση  μετοχίων του στη Αμερικήν  και από τον Αντιοχειανόν αραβόφωνον επίσκοπον Ευθύμιον, συνεργαζόμενον με τα κατάλοιπα της εν Αμερική  ρωσικής  ιεραποστολής. Την παρεκκλησιαστική αυτή κακοδαιμονία της διαιρέσεως των Ορθοδόξων της Αμερικής  επιχείρησε εξ αποστάσεως να τιθασεύσει η Μητέρα Εκκλησία στηρίζοντες την ποιμαντορία του Αμερικής Αλεξάνδρου Δημόγλου με διάφορα κανονικά μέτρα, όπως ήταν η δημοσίευση δια του Τύπου των κανονικών 136 Κοινοτήτων (Ενοριών) και 152 «κανονόφρονες» ιερείς  της δικαιοδοσίας τηςΑρχιεπισκοπής ενώ οι διϊστάμενες Κοινότητες των «βασιλοφρόνων» είναι 30-35 με 56 άγνωστης προελεύσεως «κληρικούς».    ***Τότε μάλιστα δημοσιεύθηκε και μελέτη του έγκυρου θεολόγου και βουλευτή Μιχαήλ Γαλανού για το ασύμφορον της εκτοπίσεως από την Αμερική  του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της εγκαταστάσεως εκεί της Εκκλησίας της Ελλάδος που επιδίωξαν μετα το 1920 οι  «βασιλόφρονες» κυβερνήσειςτων Αθηνών.     

              Στο μεταξύ ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ζ΄ όταν διεπίστωσε και την ολιγωρία επιψηφίσεως των συνταχθέντων κατ’ εντολήν της Δ΄ Εθνοσυνελεύσεως των Ελλήνων του 1924  πέντε νομοσχεδίων προς ρύθμιση των θεμάτων των εν Ελλάδι Μητροπόλεων των Νέων Χωρών και  προς γνώση  κάθε «πορηρευομένου» εξέδωσε την Πατριαρχικήν και Συνοδικήν Εγκύκλιον την  6^ην  Νοεμβρίου 1924 με την «κανονικήν απόφανσή του» την οποίανκαιεπίσημα εκοινοποίησε   τόσον στην Ελληνικήν Πολιτείαν και στην  εν Ελλάδι  Εκκλησία, καθώς και στους εν Ελλάδι Ιεράρχες του Θρόνου ότι: «Οι 49 εκκλησιαστηκές  επαρχίες των Νέων Χωρών εκ παλαιού ανήκουν τελεσίδικα στον Οικουμενικόν Θρόνον.*** Βλέπε  Α.Π. Συνοδικόν. τ. Γ΄. τεύχος Β΄. σ. 375-376

 Και ο διαδεχθείς τον πεπνυμένον αυτόν Πατριάρχην βραχύβιος και μαρτυρικός Πατριάρχης Κωνσταντίνος Στ΄ που ήταν  το πρώτο θύμα του Νεοτουρκισμού  και δια κανονικής και συνοδικής του αποφάνσεως την 15 Ιανουαρίου του 1925 καταγγέλλει την διαγωγή όσων η Εκκλησία τους εμπιστεύθηκε αξιώματα και εκείνοι αντί να λάμπουν έμπροσθεν των ανθρώπων αντιβαίνουν στην ειρήνην και «ενδίκως»καταδικάστηκαν «εν βάρει αργίας και αλύτου αφορισμού» όπως ο πρώην Χαλδίας Βασίλειος.  Μάλιστα τότε στο Φανάρι αποφασίζεται από την  αρμοδία συνοδική Επιτροπή για τις επαρχίες του Θρόνου, που προήδρευε ο Νικαίας Βασίλειος ο πρώτος Πατριαρχικός  έξαρχος στην Αμερική να είναι ο τέως Βεροίας νυν δε Καβάλας μητροπολίτης Χρυσοστόμου Χατζησταυρου προς επιτόπια μελέτη και λήψη των κατάλληλων αποφάσεων.  Ὀμως η αποστολή του δεν πραγματοποιήθηκε λόγω των ανώμαλων πολιτικών καταστασεων όπως τα εν Ελλάδι Κινήματα και μεταξύ αυτών η δικτατορία του υποστρατήγου Θεοδώρου Πάγκαλου.

                Κατά  κανόνα τότε οι εξερχόμενοι της πατρίδος μετανάστες προς αναζήτηση μέλλοντος στην Αμερική ήταν φίλεργοι που τηρούσαν τις πατροπαράδοτες ελληνικές παραδόσεις επισυγκοινούστες με τους απήδημους των παλαιότερων γενεών. Μέχρι να αποκτήσουν κάποια κοινωνική και οικονομική επιφάνεια αγωνίζοντο για να αναδειξουν  την υπερηφάνεια του Γένους τους. Μεσα στις ενοριακές συνάξεις τους καλλιεργείτο και  το εκκλησιαστικό φρόνημα που τους προστάτευε  από αλλότρια πιστεύματα που πλεονάζαν στις αμερικανικές κοινωνίες. Την αψευδή μαρτυρία της βαθειάς διχαστικής τομής που εισχώρισε  στην ομογένεια της Αμερικής δείχνουν   τα αποκόμματα από άρθρα των εκεί  δύο μεγάλων εφημερίδων του «Εθνικού Κήρυκα» και της «Ατλαντίδος» που διαζωγραφίζουν την πόσον σοβαρή κατάσταση παρακρούσεως της εκεί Κοινής Γνώμης «του ευσεβούς ημών  Γένους» σε αντίθεση με τους αλλόφυλους Ορθοδόξους μετανάστες στην Αμερική που οδηγούσε στην απομάκρυνση  του εκεί Ελληνισμού από την πατρώα φρονιμάδα στο μυαλό και στην αυτοπεποίθηση των ισχυρών δυνατοτήτων του σθένους μας ακόμη και της δημιουργικότητας,  όταν εξερχόμεθα εκ της πατρίδος .   Ο απόδημος Ελληνισμός στις Η.Π.Α. τότε ανερχόταν 400 χιλιάδες ψυχές απο 50 χιλιάδες  οικογένειες που είχε 100 χιλιάδες παιδιά που άξιζαν να μορφωθού από τους έχοντες τα μέσα εκ των  50 χιλιάδων μεγάλων και μικρών επιχειρήσεων οι οποίοι διατηρούσαν και την λειτουργία  των  190 ενορίες μόνον στη Βόρεια Αμερική! *** Βλ. Την Έκθεση του Βοστώνης Ιωακείμ της 15 Ιουλίου 1926 «Η διατήρηση των μεταναστών στα πάτρια». Στην συλλογή εγγράφων του καθηγητή Αποστόλου Μανώλη σελ. 1142-1143.

   Το 1927 πραγματοποιήθηκε η Γ΄ Γενική Εκκλησιαστική συνέλευση της Αρχιεπισκοπής Αμερικής και αναθεώρησε τον παλαιόν και συμπλήρωσε τον νέον Καταστατικό Χάρτη από 28 άρθρα τον οποίον υπέβαλλαν προς έγκριση στο Πατιαρχείο . Ο πατριάρχης Βασίλειος Γ΄τον κύρωσε με την Σύνοδόν του τον Ιούλιον του 1927και τον απέστειλε προς εφαρμογήν καθορίζοντας τα της κανονικής  διαιρεσεως της Αρχιεπισκοπής και τα προς εκλογήν των εκεί επισκόπων, καθώς  και για το «Αμετάθητον» αυτών  και τα των τοπικών συνελεύσεων και περί των ατακτούντων  κληρικών της.

                    Στις 12 Μαΐου του 1927 πραγματοποείται στο Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος υπό τον υπουργό Ανδρέα Μιχαλακόπουλο σύσκεψη του Αθηνών Χρυστόμου, του Τραπεζούντος Χρυσάνθου ως εκπροσώπου του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των λοιπών αρμοδίων παραγόντων περί της εν Αμερική καστάσεως της ομογένειας και μετά από εμπεριστατεμένη συζήτηση ομόφωνα ενεκρίθη πως: «η μόνη δυνατή να επενέγκη οριστική λύση της φοβερής αλλοφροσύνης στην ομογένεια των Η.Π.Α. είναι η ριζική αντικατάσταση όλων των εξ Αμερικής ανωτέρων κληρικών, ακόμη δε και του καθηρεμένου Βασιλείου   πρός  λυσιτελή  καταπράϋνση των παθών και άρση των εκεί σοβαρών διαστάσεων». Όλοι οι  μετακαλούμενοι από την Αμερική αρχιερείς θα τοποθετηθούν σε Μητροπόλεις της Ελλάδος καθώς μετά από μεταμέλειά του και ο πρώην Χαλδίας να αποκατασταθεί σε μία εξ αυτών. Όμως  χωρίς ποτέ να μεταβληθεί το νυν υφιστάμενον εκκλησιαστικό καθεστώς της κανονικής εξαρτήσεώς της εν Αμερική  Αρχιεπισκοπής από την θεσμική Μητέρα Εκκλησία του Γένους *** Βλ. Αποστόλου Μανώλη.ανωτ. έργο σ.1276-1282.

   Την υλοποίηση αυτής της δύσκολης αποφάσεως για συνεννόηση των τριών μερίδων των ποιμαινόμενων  υπό  ιεράρχών της Αρχιεπισκοπής Αμερικής  κατά πρόταση της Κυβερνήσεως  και συμφωνία του Αθηνών ανέλαβε  ο πρώην πρόεδρος της «Παγκληρικής» μητροπολίτης   Κορίνθου Δαμασκηνός, θεολόγος και νομικός, ως πατριαρχικός έξαρχος του πατριάρχου Βασιλείου  κατάλληλα προετοιμασμένος με μετάβαση στο Φανάρι, ώστε να έχει πλήρως τις πρωτοβουλίες των εκεί χειρισμών της εκεί αποστολής του. Όμως στις 22 Απριλίου 1928 συμβαίνει στην Κόρινθο ο τρομερός επιφανειακός σεισμός που καταδάφησε την πόλη και δημιούργησε εκατοντάδες αστέγους. Τότε ο μητροπολίτης Δαμασκηνός ανέλαβε το τεράστιο έργο περιθάλψεως και στηρίξεως των Κορινθίων και γιαυτό ξεκίνησε την αποστολή του στην Αμερική τον Οκτώβριο του 1928 και φθάσας εκεί επεδιωξε να καταστεί τέλεια ενήμερος του εύρους του εκεί εκκλησιαστικού ζητήματος των ανταρσιών και σχισμάτων και των συνεπειών αυτών.  

        Όμως τον Δεκέμβριο του 1927 η πρώην «τσαρική» ιεραποστολή,  που εισπήδησε από την Αλάσκα στις Η.Π.Α. συνέστησε αντικανονική  ορθόδοξη Εκκλησία υπό τον μητροπολίτη   Πλάτωνα υποκρύπτουσα «τον εθνικό της χαρακτήρα προς άγραν παντώς ορθοδόξου μετανάστη» κατί νεοφανές που δείχνει ότι οι Ρώσοι μαζί με  τους χρηματοδοτούμενους υπ’ αυτών αραβοφώνους του δήθεν «Αστόριας Ευθυμίου»  δοξάζουν την αντορθόδοξη θεωρία  του «Εθνοφυλετισμού» που επιδιώκουν να ασκείται παντα εκτός των καθωρισμένων ορίων της Εκκλησίας της Ρωσίας για να υπονομεύουν τους αρχαίους κανόνες της Εκκλησία που τηρεί ο Οικουμενικός Θρόνος στην  Ανατολή.

    Τον πατριάρχη Βασίλειο Γ΄ εκδημήσαντα στις 29 Σεπτεμβρίου 1929 διαδέχθηκε στις 7 Οκτωβρίου 1929   ο πατριάρχης Φώτιος Β΄ο οποίος διώρισε την 9^η  Απριλίου 1930 ως έκτακτο Πατριαρχικό έξαρχό του στην Αμερική τον μητροπολίτη Κορίνθου Δαμασκηνόν  με έργον την ειρήνευση και ενότητα στην σπουδαία εκεί περιοχή της Αρχιεπισκοπής Αμερικής με κατάλληλες οδηγίες και ταυτόχρονα αποστέλλει και μακράν Εγκύκλιο προς τους εκεί ομογενείς τέκνα της Μητρός Εκκλησίας «να τείνουν χείρα προς αλλήλους τερματίζοντες τας  διχοστασίας  αίτινες εξασθενούν την κοινήν κοινην δύναμην ημών ως  Εκκλησία καθώς και την φήμη του Γενους μας» διότιακούσατε του Αποστόλου λέγοντος «ει αλλήλους δάκνετε και κατεσθίετε, βλέπετε μη υπ’ αλλήλων αναλωθήτε».  (Γαλ. ε΄15).  Στις 16 Ιουνίου 1930 ο Κορινθίας ανακοινώνει στον πατριάρχη Φώτιον Β΄ ότι ο Αμερικής Αλέξανδρος δυσκολεύει την αποστολήν του και «ηρνήθη παραιτηθήναι και εξήψε τα πνεύματα και ηπειλήθησαν αποευκταία» από τον Αλέξανδρον ενώ η ομογένεια συντάσσεται με το Πατριαρχείο και ζητώ οριστικήν παύση, παραίτηση η και απόλυσην του.  Ο πατριάρχης Φώτιος στις 19 Ιουνίου 1930 διασκεψάμενος συνοδικά ανακοινώνει την παμψηφεί παύση του αρχιεπισκόπου Αλέξανδρου θέσαντες αυτόν σε «διαθεσιμότητα» που επαναλαμβάνεται στην κανονική πράξη εκλογής στις 12 Αυγούστου 1930 του νέου Αρχιεπισκόπου Αμερικής Αθηναγόρα.          Ο Κορίνθου Δαμασκηνός προπαρασκεύασε την ειρήνευση στην ομογένεια της Αμερικής που ανύψωσε το κύρος και γόητρον του Πατριαρχείου και εκτιμήθηκε το έργο της Κυβερνήσεως και ο Ελληνισμός πανηγυρίζει στην Αμερική ηνωμένος πλέον  την ειρήνη.  

                 Μιά προσωπικότητα  που δεν χάνει τίποτα από την ακτινοβολία της και μετά την πεντηκοντατηρίδα από της  εκδημίας  της, αλλά όσο απομακρύνεται στην αιωνιότητα τόσο αναγνωρίζεται  η συμβολή της στην Ιστορία και μάλιστα  καλύτερα σκιαγραφούνται  οι χαρισματικές διαστάσεις της μορφής της πρέπει να κατατίθεται η μαρτυρία της ζωής τους για να  παραδειγματίζουν τις γενεές όσων  πραγματικά θέλουν να  αναδειχθούν άξιοι μνήμης  από στην Εκκλησία. Εκείνοι μάλιστα  που μαθήτευσαν παρά τους πόδας κάποιου σύγχρονου Γαμαλιήλ, έχουν υποχρέωση  να καταγράψουν  το πέρασμά του  από την εκκλησιαστική ζωή για να φρονηματίζουν πάντα τους νεοτέρους και να ασφαλίζουν το μέλλον τους από κάθε υποκόσμια απειλή .    

       Ο Αριστοκλής Σπύρου που πέρασε στην Ιστορία ως ο «Πατριάρχης Αθηναγόρας» κατάγεται από την σημαντική ηπειρωτική οικογένεια «Κοκκίνου» και  ήταν γιός του ιατρού Ματθαίοου Σπύρου και μητέρα την  Ελένη Μόκορου από την Κόνιτσα και γεννήθηκε στις 25 Μαρτίου το 1886 στο σημερινό «Βασιλικό» του άνω Δήμου Πωγωνίου του νομού Ιωαννίνων. Στά  12 του χρόνια προσβάλλεται από την μόλυνση του τύφου, που εξελίσσεται μέσα στην οικογένειά του  σε τραγωδία με συνέπεια την απώλεια μητέρα του.   Η  θεοσεβή γιαγιά του Ειρήνη Μόκορου αναλαμβάνει την μητρική αγκάλη στην Κόνιτσα και μεταγγίζεται στην καρδία του Αριστοκλή ότι μητέρα των ορφανών είναι η Παναγιά και μάλλον του μεταδίδει την κλήση προς τα «ιερά πράγματα» που τότε πρόσεξε ο τοπικός μητροπολίτης  Βελλάς και Κονίτσης  Κωνσταντίνος Καρατζόπουλος 1, ο οποίος  και ανέλαβε την προστασία του και συνέστησε  το 1907 την εισοδό του Αριστοκλή στην Θεολογική Σχολή τῆς Χάλκης. Εκεί τα τρία τελευταία χρόνια των σπουδών του  σχολάρχευε ο Γερμανός Στρηνόπουλος (1907-1922), με τον οποίο έκτοτε  συνδεόταν στένα στην ζωή του ο Αθηναγόρας.   Στην Μονή της Αγίας Τριάδος στη νήσο Χάλκη η Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως λειτουργούσε από τα μέσα του 19^ου  αιώνα την Θεολογική Σχολή της μέχρι τα μέσα του 20^ου  αιώνα προς ανάσχεση πάσης έξωθεν επιθετικής δοκισισοφίας και ορθόδοξη συνεκπαίδευε των μελλόντων στελεχών της από την Ελλάδα, την Σερβία, την Συρία, την Κύπρο, την Αλβανία για αναπλήρωση  των αναγκών  σε κληρικούς και θεολόγους των Ορθοδόξων  Εκκλησιών. Η Σχολή αυτή εξελίχθηκε σε έγκυρη «Πανορθόδοξη Ακαδημία» υπηρετούσα την Ορθόδοξη διακονία του Θρόνου στην Οικουμένη με διδάσκοντες ολκής ιεράρχες και λαϊκούς ακαδημαϊκούς που διέπρεψαν σε Μητροπόλεις και σε έδρες στην Ελλάδα, όπως ήταν ο Ίμβριος μητροπολίτης  Σερρών Απόστολος Χριστοδούλου και ο Χρήστος Ανδρουτσος κ.α. Ο Αριστοκλής κατέστησε εκεί την Θεολογία βίωμα της ζωής του με ισόβια αφιέρωση στη διακονία της Εκκλησίας. Το 1910 κατατάχθηκε στους αποφοίτους της  με το θέμα της διατριβής: «Περί της εκλογής πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως από του Μεγάλου Κωνσταντίνου μέχρι της Ἁλώσεως», που είναι  ενδεικτική  της ιστορικής φιλομαθείας του περί του ιεροῦ θεσμού της ευσεβείας μας και ότι δεν αποτελεί νεανική  «προσδοκία» μεγαλομανούς οιηματία.  Τον τελευταίο χρόνον των σπουδών του  δολοφονείται ο πατέρας  του προασπιζόμενος  την ελευθερία των βορειόθεν Ελλήνων και εξ αυτού καταφεύγει για την στήριξη  του στον τότε Μ. Πρωτοσύγκέλλο Αθηναγόρα Ελευθερίου, που παίρνει και το όνομά του  όταν χειροτονείται διάκονος από τον μητροπολίτη Ελασσώνος Πολύκαρπο Βαρβάκη και έκτοτε δείχνει την αφιέρωσή του χωρίς ποτέ στην σταδιοδρομία του να αποβάλει το ράσο στη ζωή του, ούτε για συνέδρια στην Ευρώπη, ούτε και στην Αμερική.

                Η πρώτη  διακονία που του ανατέθηκε  ηταν  στην Μητρόπολη Πελαγονίας, που τότε εδρεύει στην πόλη του  «Μοναστηρίου» που  απέχει μόνον 26 χιλιόμετρα από την Φλώρινα. Όταν αυτή τη πόλη την περιέσφιξε το σλαβικο γένος των Σέρβων την κάλεσαν Βιτώλια. 2 Στην εκεί  Μητρόπολη  της Πελαγονίας το Φανάρι είχε τότε αποστείλει ως μητροπολίτη τον Στέφανο Δανιηλίδη και όταν αυτός σε λίγο   μετατέθηκε στην πατρίδα του τη Λήμνο, τον διαδέχθηκε ο Χρυσόστομος Καβουρίδης ο οποίος προήγαγε ως θεολόγο τον Αθηναγόρα  σε αρχιδιάκονον και του ανέθεσε  τα καθήκοντα της γραμματείας της Μητροπόλεως και τότε έμαθε την δακτυλογραφία με «γραφομηχανή» και ανέθεσε τις δημόσιες σχέσεις με τις πολυπληθείς βαλκανικές εθνότητες της περιοχής και του ανετέθηκαν και τα καθήκοντα  του καθηγητή των θρησκευτικών  στην  «Ελληνική  Αστική Σχολή» και ακόμη υπό του Ελληνικού Προξενείου του επόπτης όλων των ελληνικών σχολείων της Βόρειας Μακεδονίας.  Παράλληλα με την εκκλησιαστική και εθνική προσφορά του εκεί τελειοποίησε με Γάλλο Λαζαριστή μοναχό την γαλλική  γλωσσομάθειά του.  Η διακονία του εκεί επί επταετία του άφησε  πολύτιμη εμπειριά μέχρι που μια  ομάδα  Γάλλων αξιωματικόν διαπίστωσε το βασιλόφρων φρόνημα του   μητροπολίτη Χρυσόστομου και το γνωστοποίησε στην φίλης των «Συμμάχων»  κυβέρνηση της «Εθνικής Αμήνης» και όταν  μετέβη ο μητροπολίτης με τον αρχιδιάκονό του στην Θεσσαλονίκη  συνελήφθηκαν  και φυλακίστηκαν αμφότεροι και τελικά  εκτοπίστηκαν στο Άγιον Όρος.

  Εκεί ο Αθηναγόρας με οδηγόν τον ιερομόναχο Παύλο τον Λαυριώτη επισκέπτεται μονές και κελλιά και όντας  αφάνταστα φιλομαθής συναντάται με θεοφώτιστους Αγιορείτες Πατέρες  της εκεί  πολυεθνικής ορθοδόξου κοινωνίας και εξ αυτού παραμένει θαυμαστής της αγίας ζωής των αφιερωμένων στο ιδεώδες της «Ιεράς Ησυχίας». Όμως την Αγιορειτική   μαθητεία του διέκοψε ένα μήνυμα από τον παλαιόν ομογάλακτό του στη Χάλκη που ήταν από την Ἰμβρο τον  Παναγιώτη Δημητριάδη ότι  ο νέος μητροπολίτης Αθηνών Μελέτιος Μεταξάκης ζητούσε για προσωπικό γραμματέα του γλωσσομαθή  Θεολόγον κληρικό,  γνώστη της «γραφομηχανής» και ο Πάνος που συνδεόταν μαζί του πρότεινε ως έμπειρον τον αρχιδιάκονο Αθηναγόρα. Έτσι ο  Μελέτιος τον προσκάλεσε στο «Κλεινόν Άστυ» και επί μία διετία αυτός μαθητεύει  πλησίον του πολυειδήμονα Κρήτα ιεράρχη, την αξία του οποίου είχε ήδη επισημάνει  η Ελληνική Κυβέρνηση σε δύο τότε κρίσιμα εκκλησιαστικά και εθνικά προβλήματα, όπως στην διευθέτηση της ενδοκυπριακής έριδας για την αρχιεπισκοπία της  Λευκωσίας στην Κύπρο και στην επίλυση του Αγιορειτικού ζητήματος, που τότε απειλείτο από τον Ρωσικό Τσαρισμό με πλήρη «Διεθνοποίηση»! Ο Αριστοκλής  όταν μαθήτευε στην Χάλκη είχε εντρυφήση  στο ανακαινιστικό φρόνημα του πατριάρχου Ιωακείμ Γ΄ και τώρα είχε την ευκαιρία   να ζήσει κοντά σε προσωπικότητα δοκιμασμένη στον εκκλησιαστικό στίβο στα Ιεροσόλυμα, στη Δαμασκό, στην Αλεξάνδρεια, στη Κύπρο και στον Άθωνα και κοντά στον πολυτάλαντο Μελέτιο συνετελέστηκε η  «εκκλησιαστική του ωρίμανση»και εξ επιρροής του άρχισε την μαθήτευση στην αγγλική γλώσσα.  Στην Αθήνα ο αρχιδιάκονος λειτουργούσε στην ενορία της Αγίας Αικατερίνης της Πλάκας κοντά στον ρέκτη παπα-Μάρκο Τσακτάνη και σχετίστηκε με τους κύκλους των ευσεβών  οικογενειών που συνεργαζόταν  όπως π.χ. ήταν η οικογένεια  Ζολώτα και  με τον π. Άγγελο Νησιώτη και τον π. Ευσέβιο Ματθόπουλου  και στον Πειραιά με τον  π. Γεώργιο Μακρή κ.ά. Πάντα κρατούσε τις ισορροπίες στις μεγάλες τότε πολιτικές αντιθέσεις  και κατα οδυνηρά συμβάντα μετά τις Νοεμβριανές εκλογές του 1920 αυτό εκτιμήθηκε και από τον επανελθόντα στην Μητρόπολη Αθηνών Θεόκλητον Μηνόπουλο και παρά την εχθρότητα των βασιλόφρονων κληρικών κράτησε τον Αθηναγόρα στην διοίκηση της Μητροπόλεως Αθηνών μέχρι που συντελέστηκε η Μικρασιατική Καταστροφή !

        Για να συνδράμει ο Κλήρος των Αθηνών  τις συνέπειες της «Εξόδου» στην Παλαιά Ελλάδα των Μικρασιατών Ελλήνων συνεστήθη η  «Παγκληρική Ένωση», με Πρόεδρο τον αρχιμ. Δαμασκηνό Παπανδρέου και Γενικό Γραμματέα τον αρχιδιάκονον Αθηναγόρα Σπύρου που συνεργάστηκε με την προελθούσα από την Επανάσταση ελληνική κυβέρνηση που ζήτησε τότε την κανονική παρέμβαση του τότε Οικουμενικού Πατριάρχου Μελετίου Δ΄, προς αποκατάσταση της τρωθείσης στην Ελλάδα  από τον «Εθνικόν Διχασμόν» κανονικής εκκλησιαστικής Τάξεως από τους αντικανονικά διοικούντες την τοπική Εκκλησία αρχιερείς.   Μετά από αιτηθείσα άδεια από το Οικουμενικόν Πατριαρχείον, που αποτελεί το θεσμικόν κέντρον της εν Ελλάδι Εκκλησίας  :«ήρθη το αξιοκατάκριτο και αντικανονικόν της παρεμβάσεως της κοσμικής εξουσίας  στα της Εκκλησίας» (νόμος Σ΄ και Σα΄ του 1852 βλέπε Α.Π. «Συνοδικόν» τ. Β΄ σσ. 99-119) και ανέλαβε «κατ’ Οικονομίαν»  η Κυβέρνηση της Επαναστάσεως του 1922, είτε η πρώτη υπό τον Σωτήριο Κροκιδά,  είτε  η διάδοχος κυβέρνηση υπό τον συνταγματάρχη Στυλιανό Γονατά  την ευθύνη  της πληρώσεως με ιεράρχες  των εν Ελλάδι χηρευουσών οκτώ Μητροπόλεων τον Δεκέμβριον του 1922 και εξ αυτού καταστάθηκε μητροπολίτης Κερκύρας ο Ἠπειρώτης Αθηναγόρας Σπύρου. 3 

 Σε πολύ δύσκολη ιστορική στιγμή έφθασε στην Κέρκυρα ο νέος Μητροπολίτης.  Η πρώτη παρουσία του  στην Κέρκυρα ήταν μια έκφραση δυναμικής και ασυνήθιστης  ποιμαντορίας εκφράζουσα στο νησί εκείνα που  έμαθε κατά τη θητεία του στο Μοναστήρι και την παραμονή του στην Αθήνα κοντά στον Μελέτιο.  Εκεί διδάχθηκε πόσο ανακαινισμένη πρέπει να είναι η μαρτυρία της Εκκλησίας  μετά  τα οδυνηρά συμβάντα της τραγικής συρρικνώσεως του Γένους  κατά  την μεταπολεμική εποχή.  Συγκεντρώνει  το ενδιαφέρον του  να φέρει την νεολαία κοντά στον Χριστό και για να πληροφορήσει  το έργο της Εκκλησίας στον λαό του Θεού. Και όπως ο   ο Μελέτιος στην Κύπρο συνέστησε τον «Ἐκκλησιαστικό Κήρυκα» καὶ στην Αθήνα το 1919  την  «Διδαχὴν» (1919) 4 ἐτσι και  ο Κερκύρας Αθηναγόρας συνέστησε το περιοδικό «΄Αγιος Σπυρίδωνας» όχι μόνον για να  μαθαίνεται  η θρησκευτική ζωή  της Κερκυραϊκής κοινωνίας ,  αλλά και να στηρίζονται  τα πρέποντα στην τοπική Εκκλησία, όπως ήταν η επιστροφή του σεπτού λειψάνου του Αγίου Σπυρίδωνος που ήταν τότε ιδιοκτησία παλαιάς οικογένειας της Κέρκυρας. Στο πρόσωπο του Αθηναγόρα βρήκε ο Αθηνών Χρυσόστομος  και τον γλωσσομαθή ιεράρχη που ήταν ἀξιος να αντιπροσωπεύσει την Εκκλησία της Ελλάδος σε διεθνη συνέδρια, όπως ήταν το 1925 το συνέδριο της «Χ.Α.Ν.» στο Ελσίνσκυ της Φιλλανδίας, όπου  συνάντησε και τον άλλοτε Σχολάρχη του τότε μητροπολίτη Θυατείρων Γερμανό Στρινόπουλο, ο οποίος  τον συνέδεσε με τους κύκλους των πρώτων «Ευρωπαίων Οικουμενιστών».    

      Τα τραγικά πολιτειακά συμβαίνοντα από το 1917 στην Ρωσία ανάβασαν σε ύψη την αθεϊστική επιθετικότητα στη Θρησκεία και κατ’ επέκταση στην Ορθδοξη εκεί αυτοκρατορική Εκκλησία.   Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Φώτιος Β΄ για να αποδείξει την ζωτικότητα και την ενότητα της Ορθοδοξίας  και  συγκαλεί την από μακρού προσδοκόμενη διορθόδοξη σύναξη για να συνταχθεί ο «Κατάλογος των προς συζήτηση εκκλησιαστικών θεμάτων» στην μέλλουσα να συνέλθει «Διορθόδοξη Προσύνοδο». Η Διάσκεψη αυτή γίνεται στην Αθωνίτικη Μονή Βατοπαιδίου προκειμένου να επανατονιστεί η Πανορθόδοξη ενότητα των Ορθοδόξων που παραστέκει σε κάθε δοκιμαζόμενο λαό. Ο μητροπολίτης Αθηναγόρας εκπροσωπεί την εν Ελλάδι Έκκλησία  και ο ομογάλακτός του ιεράρχης Τιμοκίου Αιμιλιανός την Εκκλησία της Σερβίας καθὠς  και ο άγιος μητροπολίτης Αχρίδος Νικόλαος Βελιμίροβιτς και  ο εν Αθήναις Αποκρισιάριος του Πατριάρχου Φωτίου Β΄ μητροπολίτης Τραπεζούντος Χρύσανθος Φιλιππίδης και κατά τον Μέγα Αθανάσο «ούς η χάρις συνήψεν, ου διέστησε ο τόπος». Τότε ο Χρύσανθος γνωρίζει από κοντά τον ένθερμο ιεραποστολικό ζήλο και το οργανωτικό σθένος του πρός καταλλαγή του «αλληλοσπαρασόμενου» απόδημου Ελληνισμού  της Αμερικής. Το Φανάρι από τον Τύπο  γνωρίζει  τα εκ του διωγμού της Εκκλησίας στη Ρωσία προερχόμενα  κύματα των ορθοδόξων μεταναστών που κατέπλεαν στην Νέα Υόρκη και αυτοί προστέθηκαν  στους  «τσαρικούς» ορθόδοξους  πού πολιτεύονται εκεί συνιστώντες αυτοδιοίκητες τοπικές ορθόδοξες Εκκλησίες στις Η.Π.Α. από σλαβογενείς και αραβόφωνους Ορθοδόξους χριστιανούς.  Στις συζητήσεις   μεταξύ Χρυσάνθου και Αθηναγόρα διαπίστωσε η σοβαρότητα της εκεί κακοδαιμονίας που μεταφυτεύθηκε από  «Εθνικό Διχασμὀ» καθώςκαιη έλλειψη διορθοδόξου κοινωνίας από μη γνωρίζοντες  την πάγια τάση της Μόσχας από τον 18^ον  αιώνα  να εκρωσίσει όλα τα ορθόδοξα έθνη   που  περιλαμβάνει η επικράτειά της κατά  την αίρεση του «Εθνοφυλετισμού». Στην Διάσκεψη του Βατοπαιδίου ο  Τραπεζούντος  Χρύσανθος εκτίμησε δεόντως την συγκρότηση του Αθηναγόρα  τόσον εκ της   επταετούς  θητεία του στο πολυεθνικό ορθόδοξο λαό  του Μοναστηρίου, όσον και την επίσης επταετή ποιμαντική επιτυχία του  στην Κέρκυρα , καθώς και την δίχρονη διοικητική του πείρα στην Αθήνα και εισηγήθηκε  τις προτάσεις του στην κρίση του πατριάρχου Φωτίου Β΄ και της Ιεράς Συνόδου του και συνοδικά αποφασίστηκε η πλήρης αλλαγή της καταστάσεως στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής χάρη του μέλλοντος της ομογένειας στον Νέο Κόσμο της Αμερικής.  Έτσι τέθηκε στην  διαθεσιμότητα της Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως ο Αμερικής  Αλέξανδρος Δήμογλου και οι δύο  βοηθοί του επίσκοποι, ο Ιωακείμ Αλεξόπουλος και ο Φιλάρετος Ιωαννίδης προκειμένου  να αξιοποιηθούν  σε  Μητροπόλεις της ελλαδικής επικράτειας.5

           Στις 12 Αυγούστου του 1930: «Οι αποτελούντες Αρχιερείς την  Ιερά Σύνοδο, μετά την γενομένην συνοδικώς πρόταση τριών υποψηφίων των μάλλον κατάλληλων εις τούτο, ήτοι τον πανιερώτατον Μητροπολίτην Κερκύρας και Παξων  κ.  Αθηναγόραν, Σερρών κ. Κωνσταντίνον και Σάμου κ. Ειρηναίον, κατελθόντες εν τω πανσέπτω Πατριαρχικώ ναώ του Αγίου Ενδόξου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, προτροπή και αδεία του Παναγιωτάτου και σεβασμιωτάτου ημών Αυθέντου και Δεσπότου, του Οικουμενικού Πατριάρχου, κ.κ. Φωτίου , και ψήφους  κανονικάς  προβαλόμενοιτη επικλήσει του Παναγίου Πνεύματος, εἰς εκλογήν και ανάδειξιν του αξίου εκ των τεθέντων  τριών υποψηφίας προσώπου , προεκρίναμεν τον πανιερώτατον Μητρτοπολίτην Κερκύρας και Παξών κ. Αθηναγόραν,  Εφ’ω και εις διηνεκή ένδειξιν και μόνιμον παράστασιν  κατεστρώθη τα ονόματα αυτών εν τω κώδικι της Αγίας του Χριστού  Μεγάλης Εκκλησίας. Εν τη σωτηρίω (α@λ΄) 1930 κατά μήνα Αύγουστον (ιβ), Επινεμήσεως ΙΓ΄:  + ο Κυζίκου Καλλίνικος,+ ο Νικαίας Βενιαμίν, + ο Χαλκηδόνος Αγαθάγγελος, + ο ΔέρκωνΑμβρόσιος, +  ο Προύσης Νικόδημος, + ο Ηλιουπόλεως Γεννάδιος, + ο Ιμβρου και Τενέδου Ιάκωβος, + ο Θεοδωρουπόλεως Λεόντιος  + ο Χριστουπόλεως   Μελέτιος, + ο Μύρων Πολύκαρπος και  + ο Λαοδικείας Δωρόθεος.»            

                      

                           Η ανάθεση της Αρχιεπισκοπής Αμερικής στον από Κερκύρας Αθηναγόρα ο οποίος είχε τα εχέγγυα διαποιμάνσεως  των σκορπισμένων Ελληνορθόδοξων μεταναστών κατά τις ορθόδοξες παραδόσεις στις τότε 50 «Ηνωμένες Πολιτείες» της Βόρειας Αμερικής    προϋποθέτει  πολλά άνωθεν χαρίσματα και μεγάλη αγωνιστική αντοχή για να αποδώσουν. Το άπλωμα αυτό της  σαγήνης στο τρίτο σε μέγεθος κράτος της γης, από τον Ατλαντικό μέχρι τον Ερηνικό Ωκεανό και από τον Καναδά μέχρι την Αργεντινή ήταν αποστολικός άθλος για να συνενώσει την διασπορά των  ελληνορθόδοξων   μεταναστών ώστε να μην  αλλοτριωθούν στην αχανή  χώρα από τους εραστές της ανεξιθρησκείαςπου να τους  αφομοιωθούν σε διάφορες θρησκευτικές δοξασίες και χριστιανικούς κλάδους. Ο Αμερικής Αθηναγόρας στήριξε  με την απέρριτη  ζωή και έντιμη πολιτείας του την επιτυχία της διακονίας του κατά την δεκαοκταετή (18) διακονία του στις Η.Π.Α. και τον Καναδά.  Η σεπτή κορυφή της ευσεβείας μας ο άγιος Πατριάρχης Φώτιος Β΄  και οι τότε  επιφανείς συνοδικοί ιεράρχες του Θρόνου δώρησαν στην ομογένεια την ενότητα για να  διαιωνίζεται και τα μέλη της να ανέρχονται σε ύπατα  αξιώματα ώστε  να μεγαλύνεται το ιστορικό και ευσεβές Γένος μας.   

              Μετά την εκλογή του ο Αθηναγόρας παραμένει επί εξάμηνο στην Αθήνα μέχρι να ολοκληρωθεί στις 6 Νοεμβρίου 1930 η εκλογή υπό της Ιεράς Συνόδου των Αθηνών των από τις Η.Π.Α. ιεραρχών, στην Κερκύρα του Αλέξανδρου Δήμογλου, του Ιωακείμ Αλεξόπουλου στην  Φωκίδα και του Φιλάρετου Ιωαννίδη στη Σύρο. Κατά τον αποχαιρετισμό από  την Μητρόπολη Κερκύρας του Αθηναγόρα συνέβησαν συγκινητικές  εκδηλώσεις ευγνωμοσύνης του Κερκυραϊκού κλήρου και του λαού για το συντελεσθέν εκεί επί επταετία μεγάλο ποιμαντικό έργο του και επί χρόνια οι Κερκυραίοι τον ενθυμούντο με εόρτια γράμματα στις γιορτές. Τον Οκτώβριο επέστρεψε  στην Αθήνα  προκειμένου να προετοιμάσει την μετάβαση του στην νέα εκκλησιαστική επαρχία του και επεσκέφθηκε τον πρεσβευτή των Η.Π.Α. και την έδρα της Αμερικανικής Αρχαιολογικής Σχολής και την Γεννάδειο Βιβλιοθήκη,  καθώς και το Αμερικανικό Κολλέγιο και τις εν Αθήναις Αντιπροσωπείες των ελληνοαμερικανικών οργανώσεων, όπως ήταν π.χ. η ΑΧΕΠΑ. Επίσης είχε συναντήσεις και συσκέψεις σε Υπουργεία για το «Μεταναστευτικό πρόβλημα» των Ελληνορθοδόξων προς τις Ηνωμένες  Πολιτείες  προς στήριξη  των πολυμελών οικογενειών τους στην πατρίδα κ.ά.  

          Τα περιγραφόμενα γεγονότα απέδειξαν ότι: «Πολλοί είναι οι κλητοί της Ιστορίας, όμως ελάχιστοι παραμένουν  οι εκλεκτοί» (Ματθ. κβ΄14) των οποίων η μνήμη  παραμένει ζωντανή και μετά  μισό  αιώνα από την εκδημία τους , όπως είναι η μνήμη του Αμερικής Αθηναγόρα Σπύρου -Α.Π.

1. Πρόκειται για τον από  Δέρκων Πατριάρχη που το 1925  εκθρόνισαν οι Τούρκοι

  μετὰ πατριαρχία 45 ημερών στην Ελλάδα.

• Η πόλη αυτή είναι αρχαιότατη όπως απέδειξαν οι γενόμενες εκεί ανασκαφές. Η ελληνικότητά της  βεβαιώθηκε στα μέσα του 4^ου  αιώνα όταν την ανακαίνισε ο Μακεδόνας Φίλιππος Β΄ και την κάλεσε «Ηράκλεια η Λυγκηοτική»που έγινε ρωμαϊκή το 168 π.Χ.και στις νεότερες εποχές χάρη στην της ευμάρειά της καταστάθηκε  πόλη συνυπάρξεως βαλκανικών λαών εριζόντων για την κατάκτησή της.
•   Αρ. Πανώτη. «Συνοδικόν» τ. Γ΄τεύχος Α΄. σελ. 61-66 επί των τότε διεξαχθέντων οκτώ εκλογών και χειροτονιών ιεραρχών τον Δεκεμβριον του 1922, ακόμη δε και  τα δύο πρόσφατα  άρθρα μου α)  «Η προστασία του Κερκυραϊκού λαού απο τον ιταλικό Στόλο» και β) «Η προώθηση των Καππαδοκών προσφύγων στην Κόνιτσα» στον ημέτερον ιστότοπον : Αριστείδης Πανώτης @ gr.
• Εκεί δημοσίευσε  το  «Σχέδιον νόμου περὶ διοικήσεως τῆς ἐν Ἑλλάδι Ἐκκλησίας» («Διδαχή». Ἃ΄ [1919], σ. 347-400, που καταργούσε τον νόμο του 1852 που υποδούλωνε την «Αυτοκέφαλη» διοίκηση στο κράτος , ὀπως στην Τσαρική Ρωσία από το 1720 και δυστυχώς η κυβέρνηση Βενιζέλου δεν αφήρμοσε με συνέπεια την κακοδαιμονία  των εκκλησιαστικών ζητημάτων εν Ελλάδι.  
• Παράλληλα τότε και η κυβερνήση των Αθηνών προσπαθούσε να ειρηνεύσει τα εκεί «διεστώτα»

      των αποδήμων  με αποστολή στην Αμερική του άλλοτε προέδρου της «Παγκληρικής Ενώσεως»

       μητροπολίτη Κορίνθου Δαμασκηνού Παπανδρέου, ο οποίος όμως για τους λόγους του

       ενδιαφερόταν για την «προεδρική» Μητρόπολη Αθηνών και την γενικήν εκτίμηση που